طنین؛ تشدید تقابل گفتمانی میان دولت سعودی و جمهوری اسلامی ایران و همزمان تغییر در ساختار قدرت سعودی و برخی تحولات شک بر انگیز در منطقه از جمله استعفای نخست وزیر لبنان در ریاض و یا پشت کردن عبدالله صالح به انصار الله و مواردی از این قبیل، این سؤال را به ذهن متبادر می سازد که، محمد بن سلمان ولیعهد پادشاه عربستان که به صورت غیر رسمی سکان هدایت سیاست داخلی و خارجی عربستان را در دست گرفته است و از نقشی تعیین کننده در اتفاقات اخیر منطقه از جمله در لبنان و یمن برخوردار می باشد، در نهایت چه تدبیری در مواجه با محور مقاومت در پیش خواهد گرفت و آیا ناکامی های اخیر، احتمال برخورد نظامی مستقیم بین عربستان و ایران را که به زعم سران سعودی بازیگر اصلی تحولات منطقه است، را تشدید خواهد کرد. به این سؤالات در قالب دو سناریو می توان پاسخ داد:

سناریو اول؛ برخورد نظامی مستقیم

گسترش نفوذ ایران در غرب آسیا از جمله در سوریه، یمن، لبنان و عراق و شکست هایی که رژیم سعودی و متحدان منطقه ای و حامیان فرامنطقه ای اش در این جغرافیا متحمل شده اند، نه تنها شکاف های میان تهران و ریاض را عمیق تر کرده است، بلکه نوعی توهم توطئه در میان سردمدارن سعودی را به دنبال داشته است و خرید گسترده تسلیحات نظامی توسط آل سعود از دولت های غربی به ویژه آمریکا، انگلیس و فرانسه از نتایج آن است، تا به زعم خود در برابر اقدامات نظامی احتمالی ایران از آمادگی لازم برخوردار باشند. در کنار تقویت بنیه نظامی، بن سلمان اقدامات دیگری نیز در این راستا در پیش گرفته است، از جمله:

- تحریک اذهان عمومی برای مواجهه با برنامه موشکی ایران و مهم جلوه دادن لزوم برخورد قاطع با ایران؛

- کاستن از نفوذ ایران در منطقه با دخالت در امور کشورهایی از جمله بحرین، لبنان، یمن، قطر و ...؛

- تلاش برای تکوین ائتلافی قدرتمند در برابر ایران از جمله با همراهی رژیم صهیونیستی؛

اما این اقدامات جز تحمیل هزینه ای سنگین بر رژیم سعودی ماحصل دیگری تا کنون نداشته است، با این توجه آیا باید منتظر راه حلی جدید از سوی ولیعهد جوان سعودی باشیم راه حلی که گاه و بیگاه در اظهارات مسئولین نظامی و سیاستمداران سعودی و بن سلمان مشاهده می شود، یعنی راه حل آخر یا جنگ. هر چند به زعم بسیاری هدف از طرح این موضوع تحقق موارد ذیل می باشد:

- کاهش واکنش های داخلی به تحولات گسترده مد نظر بن سلمان؛

- تلاش برای ایجاد انفعال در میان مدیران سیاست خارجی ایران و تحریک اذهان عمومی در برابر متولیان سیاست خارجی؛

- چالش آفرینی در برابر پیشبرد راهبردهای منطقه ای ایران در غرب آسیا؛

- زمینه سازی برای ایجاد انفکاک در محور مقاومت و در میان کشورها و گروه هایی که در برابر عاملان منطقه ای استکبار جهانی ایستاده اند.

همانطور که گفته شد پروپاگاندای سعودی ها در اتهام زنی به ایران و هم پیمانانش در ماه های اخیر به ویژه با قدرت یافتن محمد بن سلمان بیش از گذشته شدت یافته است، تا جایی که به گفته برخی کارشناسان این احتمال وجود دارد که این تقابل ماهیت نظامی پیدا کند.

این در حالی است که چندی پیش شاهد قرارداد تسلیحاتی کلان میان عربستان و آمریکا در پی روی کار آمدن دولت ترامپ نیز بودیم، قراردادی که به آمریکا محدود نشد و برخی کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و انگلیس نیز در فروش تسلیحات نظامی به عربستان از آمریکا سبقت گرفتند. این کشورها با دامن زدن به توهم توطئه در میان سعودی ها و بزرگ جلوه دادن خطر ایران سبب تهییج آل سعود برای نشان داد این واکنش را داشته و دارند.

این اتفاق در کنار رویکرد ضد ایرانی ترامپ و متحدان اروپایی عربستان و احساس خطر رژیم صهیونیستی از پیروزی های اخیر ایران در منطقه و تلاش برای تکوین ائتلافی ضد ایرانی با رهبری سعودی از جمله نشانه هایی است که خبر از جنگ قریب الوقوع میان ایران و رژیم سعودی می دهند. شکست های راهبردی سعودی ها در جنگ های نیابتی با ایران، ایشان را به فکر راه حلی متفاوت انداخته است یعنی جنگ با ایران. ریاض در لبنان، سوریه، عراق و یمن، منافع خود را سخت در خطر می بیند. چالش هایی مانند بحرین و قطر نیز لاینحل باقی مانده اند، علاوه بر این برخی دیگر از بازیگران منطقه ای که تا پیش از این هماهنگ با عربستان فرض می شدند از جمله ترکیه، پاکستان و مصر اکنون با تردید به سیاست های منطقه ای عربستان می نگرند و ائتلاف عربی آل سعود نیز که با هدف تظاهری مقابله با تروریسم در برابر ایران و سیاست های منطقه ای اش تشکیل شده بود، اکنون وجاهت و کارآیی خود را از دست داده است.

این دست اتفاقات همگی حاکی از آن است که سعودی ها، تهران را عامل اصلی نزول جایگاه خود در منطقه می دانند و بی شک در صدد خواهند بود تا عقب ماندگی خود را در تقابل با ایران جبران نمایند و زمینه را برای تبدیل شدن خود به هژمون منطقه فراهم نمایند از این رو جنگ به عنوان گزینه ای محتمل رخ می نمایاند.

هر چند در نگاه اول، سناریوی فوق را نمی توان با توجه به ماهیت سیال تحولات غرب آسیا و کثرت متغیرهای اثر گذار بر این تحولات کاملا منتفی دانست، اما به دلایل گوناگون احتمال رخداد آن دور از ذهن به نظر می رسد، از جمله:

 الف- با توجه به ژئوپلتیک خاص و منابع عظیم نفتی که هر دو کشور از آن بهره مند هستند، این جنگ اقتصاد جهان را با بحران روبرو خواهد ساخت، از این رو قدرت های جهانی چندان روی خوشی بدان نشان نخواهند داد؛

ب- آسیب پذیری زیرساخت های عربستان در جنگ با ایران، از جمله بخش مهمی از تأسیسات نفتی عربستان که در نزدیکی مرزهای شرقی این کشور واقع شده است و وجود جمعیت قابل توجه اهل تشیع در این جغرافیا؛

ج- قدرت نظامی روز افزون جمهوری اسلامی ایران و افزایش بازدارندگی؛

د- مبهم بودن سرنوشت چنین تقابلی برای عربستان و همپیمانانش؛

ه- حمایت احتمالی قدرتی همچون روسیه از ایران در جنگ احتمالی با عربستان؛

و- اهتمام عربستان برای پیشرفت اقتصادی، که با تحولات منطقه به ویژه با وقوع جنگ یمن و ایستادگی انصار الله در برابر مزدوران سعودی با چالش جدی روبرو شده است.

 

سناریو دوم؛ تلاش برای مهار ایران و محور مقاومت بدون جنگ

بر اساس این سناریو مهار ایران، مرکز ثقل برنامه ها و اقدامات منطقه ای مد نظر بن سلمان می باشد و به موازات این سیاست، تلاش می شود تا وجاهت وجودی متحدان منطقه ای ایران، به ویژه حزب الله و انصارالله، نیز به عنوان الگوهای موفقیت مقاومت زائل گردد. این سناریو به دلایلی که در رد سناریوی اول گفته شد مورد تأیید قرار می گیرد، شواهد و قراین نیز حاکی از تمایل بن سلمان به تحقق چنین روندی است.

بر این اساس عربستان و حامیانش روی دو موضوع تأکید خواهند کرد:

۱- معرفی ایران به عنوان کشوری که در راه تأمین منافع خود از دخالت در امور دیگر کشورها ابایی ندارد و با تکوین و حمایت از گروه های وابسته در سایر کشورها تلاش کرده این هدف را دنبال کند.

۲- زیر سؤال بردن قدرت نظامی و به ویژه برنامه موشکی ایران و طرح آن به عنوان موضوعی که نه تنها توازن قوا را در منطقه بر هم زده بلکه سبب شده است تا احساس نا امنی در میان کشورهای منطق گسترش یابد و از این رو صلح را در منطقه را با خطر جدی روبرو کرده است بنابراین ضروری است برای به عقب راندن ایران در این عرصه برنامه ریزی گردد. قوانینی همچون کاتسا و یا HR۱۶۹۸  (موشک های بالستیک ایران و اجرای تحریم های بین المللی) تلاشی برای نیل به همین هدف می باشند که آمریکا، عربستان و رژیم صهیونیستی از عوامل اصلی به اجرا در آمدن آن ها هستند.

به طور مثال در قانون کاتسا، تلاش شده است تا با تحقق اهداف ذیل، زیرساخت های اقتدار جمهوری اسلامی ایران، تضعیف شود:

- کاهش توان ایران در عرصه تولید موشک های راهبردی بالستیک؛

- تحریم سپاه پاسداران و به ویژه نیروی قدس به عنوان دست برتر و بازوی پیشبرد اهداف منطقه ای ایران؛

- تلاش برای اعمال محدودیت در همکاری های بین المللی با ایران به ویژه در عرصه اقتصادی؛

- تحریم های تسلیحاتی گسترده با هدف تضعیف توان نظامی ایران؛

- معرفی ایران به عنوان حامی اصلی تروریسم در غرب آسیا و قرار دادن اسم گروه هایی همچون حزب الله و انصارالله در لیست گروه های تروریست.

تلاش برای مقابله با پیشبرد برنامه موشکی ایران به ویژه پس از برجام از دغدغه های سران کشورهای غربی بوده است، از ترامپ گرفته تا ترزا می و آنگلا مرکل، محمد بن سلمان و سران رژیم صهیونیستی همواره در سخنان خود به اتهام زنی نسبت برنامه موشکی ایران و لزوم مقابله با آن تأکید کرده اند و از سویی این موضوع را سبب تقویت گروه های هم پیمان با ایران دانسته اند.

با توجه به توضیحاتی که داده شد، می توان با قاطعیت بالایی تصدیق کرد که ریاض به دنبال تقابل نظامی مستقیم با تهران نیست، بلکه بن سلمان به عنوان تصمیم گیرنده نهایی در پیشبرد سیاست خارجی عربستان تلاش دارد تا از جهتی ایران را به عنوان تهدیدی جدی برای منطقه معرفی کند و بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای را به ایستادگی در برابر او ترغیب کند و از جهت دیگر با این اقدام هزینه هرگونه کنش منطقه ای را برای ایران تا حد امکان افزایش دهد و با تضعیف روحیه اداره کنندگان جمهوری اسلامی از اراده آن ها برای ایستادگی در برابر استکبار جهانی و متحدان منطقه ای اش از جمله رژیم سعودی و رژیم صهیونیستی بکاهد.

اعلام استعفای سعد الحریری نخست وزیر لبنان در ریاض و همزمان وارد آوردن اتهام هایی واهی به ایران و حزب الله و همچنین تأکید بر خلع سلاح حزب الله و همچنین ایجاد شکاف بین انصارالله و علی عبدالله صالح از جمله تلاش های عربستان و محمد بن سلمان است که حاکی از ورود عربستان به فاز جدیدی از تقابل با جمهوری اسلامی ایران می باشد، فازی که در قالب سناریوی تلاش برای مهار ایران و محور مقاومت قابل تفسیر است؛ لیکن شاهد هستیم این اقدامات همگی با شکست روبرو شده است، از سویی سعد الحریری با بازگشت به لبنان استعفای خود را پس گرفت و عبدالله صالح نیز، طی اقدامی هوشمندانه توسط انصار الله کشته شد.

در انتها باید یاد آوری کرد که این رفتار دولت سعودی نه تنها صلح را برای منطقه به ارمغان نیاورده است، بلکه سبب دامن زدن به نزاع ها و تنش های منطقه ای شده و وضعیت کنونی را می توان «جنگی نیابتی» ما بین ایران و عربستان دانست، حال آنکه روند تحولات از جمله در یمن، سوریه، عراق و لبنان خبر از پیروزی قاطع جبهه مقاومت در آینده می دهد.