مهناز مهرداد در روزنامه آسمان آبی نوشت: مبارزه با قاچاق دخانیات ویژگی‌های خاص خود را دارد، برای تشریح این ویژگی‌ها با احمد موسی‌زاده، مدیرکل مبارزه با قاچاق کالاهای هدف، گفت‌وگو کردیم.
وضعیتی کلی از قاچاق سیگار، توتون و تنباکو در سال‌های گذشته و این‌که پس از اعمال محدودیت در زمینه واردات رسمی این کالاها، میزان کشفیات آن‌ها چه تغییری کرده است؟
نیاز کشور به مصرف سیگار در سال، 55 میلیارد نخ برآورد شده که در گذشته بخش اعظمی از آن از طریق واردات تامین می‌شد. طبق برنامه پنجم توسعه (تبصره 3، ماده 102) دولت مکلف شد واردات سیگار را تا پایان سال پنجم برنامه توسعه به صفر برساند و نیاز کشور را با همان برند اصلی از طریق تولید داخل تامین کند؛ به‌همین سبب، مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور به‌عنوان متولی اصلی برنامه، به واردکنندگان قانونی ابلاغ کرد سهم بازار خود را از محل تولید داخل تامین کنند که این موضوع علاوه بر خارج‌نشدن ارز از کشور بر کاهش قاچاق تاثیر و خطرپذیری سیگارهای غیربهداشتی بر سلامت را نیز کمتر کرد؛ برای مثال، در سال 93 حدود 30میلیارد نخ از نیاز کشور از طریق تولید داخلی تامین می‌شد که در سال 95 به 45میلیارد نخ افزایش پیدا کرد و به تناسب واردات از 65/13میلیارد نخ به چهار میلیارد کاهش یافت.
در شرایطی که به نظر می‌رسد مصرف این نوع مواد در سال‌های اخیر با سیر صعودی همراه بود، آیا اعمال قوانینی مانند محدودیت واردات، راه را برای قاچاق بیشتر این کالاها باز نمی‌کند؟
در حوزه سیگار شرکت‌های صاحب برند در برابر عرضه سیگار (برند خود) خود در بازار مسئول و متعهد هستند و اگر سیگاری کشف شود که به‌شکل غیرقانونی، قاچاق یا تقلبی عرضه می‌شود، پاسخگو هستند که این موضوع کاهش تخلفات را به‌دنبال داشته است.
آیا ردپای قاچاق سازمان‌یافته در این دسته از جرائم دیده می‌شود؟
علاوه بر تامین تقاضای سیگار از طریق افزایش تولید داخل و تسهیل واردات قانونی، تشدید مبارزه با قاچاق کلان و سازمان‌یافته در دستور کار ستاد بود؛ به نحوی که کشفیات سیگار در سال 1395 به عدد بی‌سابقه 7/1 میلیارد نخ در کشور بالغ شده که در مقایسه با سال 94، رشد حدود 300 درصدی داشته است. در هشت‌ماهه امسال نیز بیش از 600 میلیون نخ کشفیات داشته‌ایم. علاوه‌بر این‌که درباره سازمان‌یافته بودن جرم نیز اعضای ستاد مبارزه با قاچاق توجیه شده‌اند و اقدام مناسب آن‌ها افزایش کشفیات را به‌دنبال داشت. همزمان ساماندهی و نظارت بر خرده‌فروش‌ها نیز در دستور کار وزارت صنعت قرار گرفت. واحدهای صنفی عرضه‌کننده سیگار ملزم به دریافت کارت عاملیت شدند که این موضوع نیز برای شفافیت در گردش کالای دخانی کمک می‌کند. برخورد جدی با برند‌های فاقد نمایندگی قانونی یا واردات رسمی که 20 برند قاچاق قطعی احصا و به دستگاه‌های متولی برای برخورد اعلام شد، از دیگر علل موفقیت مبارزه با قاچاق بوده است. با توجه به عوامل فوق، برآورد قاچاق سیگار که در سال 93 حدود 12میلیارد نخ بوده، در سال 95 به کمتر از 6 میلیارد نخ رسید و برابر برنامه 96 و اقدام‌های در حال انجام پیش‌بینی می‌شود چهار میلیارد نخ شود.
با توجه به تاثیر سوئی که قاچاق دخانیات بر سلامت مردم می‌گذارد، آیا این حوزه نیازمند توجه بیشتر برای مقابله با قاچاق است؟
درمورد حوزه سلامت، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متولی اصلی موضوع است، لیکن ستاد در سال 94 برنامه جامعی برای پیشگیری و مبارزه با قاچاق کالای دخانی تدوین و تصویب کرد که مشتمل بر چهار هدف اصلی بود. 1. کاهش مصرف دخانیات کشور که وظیفه اصلی آن بر دوش وزارت بهداشت و مساعدت دیگر دستگاه‌هاست. 2. مقابله با عناصر اصلی شبکه‌های قاچاق سیگار (پیش از مبادی تا سطح عرضه). 3. ساماندهی گردش کالای دخانی. 4. افزایش ریسک قاچاق. درباره این‌که آیا مصرف سیگار روند رو به رشدی داشته است، موضوع را باید وزارت بهداشت پاسخ دهد، ولی با توجه به گزارش‌های واصله به ستاد، اقدام‌های خوبی را انجام داده که نشان می‌دهد مصرف سیگار روند رو به رشدی داشته، اما متاسفانه مصرف قلیان و تنباکو رو به رشد است که مساعدت همه دستگاه‌ها و خانواده‌ها را می‌طلبد
آیا شما با انواع جدید محصولات دخانی نیز روبه‌رو هستید؟
درباره احتمال ورود سیگارهای نوظهور (الکترونیکی، طعم‌دار و...) موضوع در دستور کار ستاد وزارت بهداشت قرار دارد و به دستگاه‌ها و استان‌ها نیز لزوم هوشیاری و تاکید بر برخورد ابلاغ شده است.
سرنوشت کشفیات این حوزه چه شد و در سال‌های اخیر و به‌ویژه امسال چه میزان کشفیات در این حوزه داشته‌ایم؟
با سیگارهای مکشوفه طبق قانون مبارزه با قاچاق آیین‌نامه‌های ابلاغی و سیاست‌های ستاد ازسوی سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی برخورد می‌شود و بازگشت آن به بازار نه موردنظر ستاد است، نه وزارت بهداشت و نه صنعت، معدن و تجارت.
حجم مصرف و فروش موادمخدر در کشور گویای آن است که در سال‌های گذشته مبارزه‌ای جدی با قاچاق موادمخدر صورت گرفته است. حال برای مواد دخانی و انواع سیگار چه تضمینی وجود دارد که با محدودیت واردات رسمی و به‌دنبال آن، کنترل‌نکردن کیفیت کالا، در این قالب مواد مخدر به اشکال جدید وارد کشور نشوند؟
همان‌طور که گفته شد، ساماندهی گردشی کالاهای دخانی از سیاست‌ها و برنامه‌های اصلی ستاد است؛ موضوعی که ماده 13 قانون مبارزه با قاچاق بر آن تاکید کرد و موضوع رهگیری و بحمدلله ردیابی در مراحل پایانی کار است که انتظار می‌رود تا پایان سال عملیاتی و بر این اساس، عرضه سیگار قاچاق غیرممکن و به صفر می‌رسد.
مهم‌ترین مشکل شما در این حوزه چیست؟
از مشکلات موجود در این‌باره می‌توان به عرضه سیگار در دکه‌ها و فروش نخی آن اشاره کرد. فروش سیگار به افراد زیر 18 سال نیز ممنوع شد که متاسفانه از طریق دکه‌ها این کار انجام می‌شود. ساماندهی دکه‌ها و عرضه‌نکردن سیگار ازسوی آن‌ها قطعا کاهش عرضه سیگار قاچاق، تقلبی و به تبع آن‌ها، افزایش سلامت جامعه را در پی خواهد داشت.
