محمود صادقی نماینده مردم تهران؛ در صفحه توئیتر خود با انتشار لیستی از بدهکاران بانک سرمایه به وعده خود جهت معرفی بدهکاران بانکی عمل کرد. این اقدام او با واکنشهای متفاوتی روبه‌رو شد؛ هم مخالف و هم موافق. سؤال مهمی که در این نوشته به دنبال پاسخ به آن هستیم این است که «آیا اقدام این نماینده مجلس کمکی به فرآیند مبارزه با فساد می‌کند یا خیر؟»

موافقان معتقدند باید از این افشاگری جسورانه و البته نادر استقبال کنیم، اما در مقابل مخالفان با مطرح کردن اشتباهات او که به عذرخواهی او نیز منتهی شده؛ در نیت و صداقت صادقی ایجاد تردید نموده و هدف او را بیشتر سیاسی می‌دانند تا مبارزه با فساد.

سؤال اول: فارغ از شخص افشاکننده و نیت او، آیا افشای اسامی بدهکاران کمکی به مبارزه با فساد می‌کند یا خیر؟

در پاسخ به این سؤال باید گفت بدون شک انتشار اسامی؛ به منزله افزایش فشار افکار عمومی بر بدهکاران و مفسدان خواهد بود؛ و به عبارتی به معنای وارد کردن مردم به صحنه مبارزه با فساد و عمومی کردن نظارت خواهد بود که بهترین نوع نظارت است.

در پاسخ به کسانی که این اقدام را زیر سؤال می‌برند باید گفت وقتی سالهاست که از پیام رهبری به مسئولین در مبارزه با فساد گذشته و شاهد اقدام مؤثر و قابل توجهی از سوی مسئولین نیستیم چه راهکاری بهتر از اینکه مردم را وارد مبارزه کنیم؟ و هرچند می‌دانیم این اقدام به تنهایی مؤثر نخواهد بود اما به‌هرحال این می‌تواند آغاز یک حرکت باشد و بجای زیر سؤال بردن آن باید با تأیید کلی آن و همچنین اصلاح اشتباهات احتمالی آن، فشار را هم به مفسدان و هم به مسئولین مرتبط با آن از طریق مردم و افکار عمومی افزایش دهیم.

هرچند نباید فراموش کنیم که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است و می‌دانیم که متأسفانه سیستم بانکی معیوب کشور علت‌العلل این مفاسد است و تمرکز اصلی را نیز باید بر این قسمت قرار بدهیم، اما انتشار اسامی نیز منافاتی با درمان ریشه‌ای مشکل نداشته و بلکه مکمل آن است. در نتیجه فارغ از نیت جناب صادقی، از نفس عمل ایشان، بشرط مستند بودن آن استقبال نموده و از دیگر نمایندگان و همچنین سازمانهای مردم‌نهاد مانند عدالت و شفافیت آقای توکلی نیز بخواهیم که این زنجیره را تکمیل نموده و اسامی بدهکاران بقیه مؤسسات و بانکها را هم منتشر کنند.

سؤال دوم : آیا هدف جناب صادقی مبارزه با فساد است یا سیاسی؟

در پاسخ به این سؤال باید تأکید کرد که هرچند در مسائل سیاسی مانند همین مبارزه با فساد دانستن نیت واهداف اشخاص، در تأیید یا عدم تأیید اقدامات آنها بسیار مهم است (برخلاف مسائل علمی که نیت گوینده مهم نیست و فقط محتوا مهم است)؛ اما تشخیص هدف و یا همان نیت‌خوانی، بدون تردید هم کار دشواری است و هم معمولاً با نفسانیت و حب و بغض همراه است؛ پس بهتر است بجای قضاوت و تهمت در مورد نیات ایشان به تحلیل و آسیب‌شناسی رفتار ایشان از منظر تأثیر بر مبارزه با فساد بنشینیم و با یادآوری اشتباهاتشان که همه ما مبتلابه آن هستیم، بجای سنگ‌اندازی، ایشان را در این امر خطیر یاری کنیم.

سؤال سوم : اشتباهات محمود صادقی چه بود؟

مهمترین آفاتی که می‌توان در مبارزه با فساد از آن نام برد، سیاسی کردن مبارزه است که در صورت ابتلا به آن، باید در به نتیجه رسیدن آن ایجاد تردید کرد. آنچه که افرادی مانند جناب صادقی و دیگر مدعیان مبارزه با فساد در معرض آن هستند همین غلبه اهداف سیاسی بر مبارزه است. که اگر در اقدامات آنها صداقت و استقلال نباشد به مرور زمان هم اعتماد عمومی از آنها سلب شده و هم خود مبارزه با فساد ابتر می‌ماند.

بطور مصداقی در این موضوع متأسفانه ایشان دچار چنین اشتباهی شد، آنجا که ایشان بدون بررسی دقیق به یکی از مراجع تهمتی وارد کرد اما بعد از فقط چند روز خود ایشان اعتراف کرد که با تحقیقاتی که انجام داده متوجه شده که حرفش اشتباه بوده و از آن مرجع عذرخواهی کرد. همین اشتباه کافی بود که افرادی که از نظر سیاسی با جناب صادقی اختلاف دارند این موضوع را مطرح و در نیت او تشکیک کنند.

در این رابطه لازم به یادآوری است که نه تنها محمود صادقی و دیگر نمایندگان، بلکه تک‌تک افراد جامعه اسلامی حق دارند که از هر مقام و شخصیتی حتی مراجع معظم بخواهند که در مورد اطرافیانشان شفاف‌سازی کنند و در حکومت اسلامی نه تنها این حق مردم است بلکه تکلیف آنهاست، که از باب امر به معروف از مسئولین و علما توضیح بخواهند؛ اما از طرف دیگر برای آنکه این حق دچار انسداد و محدودیت نشود و بتوانیم بیش از گذشته آن را استیفا کنیم؛ انتظار این است که سؤال و مطالبه توضیحات، بعد از حداقل تحقیق باشد نه اینچنین که بعد از دو روز ایشان حرفش را پس بگیرد و مجبور به عذرخواهی شود. این رفتارها باعث می شود به ایشان متذکر شویم که اگر واقعاً قصد حرکت در مسیر سنگلاخ مبارزه با فساد را دارند، باید بیش از اینها دقیق و مستند حرف بزنند و اقدام کنند تا مجبور به عذرخواهی و عقب‌نشینی نشوند و بتوانند بر سر اقداماتشان ایستادگی کنند. که تکرار این اشتباهات به مرور زمان باعث ناکارآمدی ایشان خواهد شد.

*پژوهشگر مؤسسه احیاگران تمدن فاخر