قضیه:

این روزها در محافل سیاست‌گذاری و استراتژی، وقتی رویدادهای منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا از سال 2003 تا کنون مرور می‌شود،

پچ پچ‌هایی به گوش می‌رسند. مشخصاً به آیت الله سید علی حسینی خامنه‌ای اشاره می‌شود. این که ایشان از متن آتش آشوب‌های بی‌سابقه این منطقه، به فراست و بصیرت، ققنوسی برآورده‌اند که نام آن را می‌توان یک نحو «امپراطوری» گذاشت؛ حال، به تفاوت، گاه نام آن را امپراطوری ایران، امپراطوری تشیع، امپراطوری بنیادگرایی شیعی و... می‌گذارند.

در هر صورت پای یک امپراطوری در میان است و در مورد نحوه وقوع و خصلت‌های در حال ظهور آن بحث و گفتگو فراوان است. ما که در درون این فضا تنفس می‌کنیم، می‌توانیم این راهنمایی را به ناظران بیرونی این تمدن داشته باشیم که بهتر است نام آن را «امپراطوری برادری» بگذاریم که یک «راه سوم» است. از سال 2003 که خداوند طواغیت را به خود مشغول داشت، و سرزمین‌های مقدس عراق آزاد شد، این امپراطوری به جنبش درآمد و بهترین تبلور و تدارک انسانی خود را در مراسم سالانه اربعین یافت (تعبیر «راه سوم» در این مقاله، علاوه بر اصطلاح مهم جامعه‌شناختی، منسوب است به ابرخطبه مورخ ۱۳۸۸/۳/۲۹: «این یک راه سوم است. در مقابل، دیکتاتوری‌ها و نظام‌های مستبد از یک طرف و دموکراسی‌های دور از معنویت و دین از یک طرف دیگر، این مردم‌سالاری دینی است؛ این است که دل‌های مردم را مجذوب می‌کند و آن‌ها را به وسط صحنه می‌کشاند»).

مختصات جهانی امپراطوری:

وقتی پروازها، از سر تا سر جهان، خود را به مرکز امپراطوری جهانی برادری می‌رسانند، زنجیره‌ای از جمعیت به حرکت در می‌آید؛ از شبه قاره هند تا کرانه‌های دریای مدیترانه، سرزمین مقدسی را شکل می‌دهد که گویی مرزهای ملی در آن زیادی و بی‌مفهوم است. یک امپراطوری به مرکزیت کربلا تحقق می‌یابد. مطابق برآوردی که از عظیم‌ترین پیاده‌روی تاریخ در سال 2016 در دست است، از 60 کشور، یک سوم ممالک جهان، حدود 24 میلیون انسان، به صورت بیش از حد مسالمت آمیزی، در یک دوره حدوداً 10 روزه در یک گستره جغرافیایی بسیار محدود، گرد هم جمع می‌شوند؛ و با یک سوگواری عمیقاً جان‌گداز، عزا را آنچنان که برازنده چنان رویداد سهمگین تاریخی است، از اکثر حدود متعارف سوگواری می‌گذرانند.

منطق «برادری» به مثابه «راه سوم»:

آنچه این جمعیت عظیم را با این گستره وسیع مدنی به هم متصل می‌سازد، منطق «برادری» است. منطق «برادری»، یک «راه سوم» است؛ چیزی ورای لیبرالیسم و سوسیالیسم. مردم نحوی از شیوه زندگی را تجربه می‌کنند، که پایه آن رقابت یا برابری طلبی مادی‌گرایانه نیست. پایه این شیوه زندگی اشتراک در یک کلیت هم‌زمانی و درزمانی معنوی است. این اشتراک پهن دامنه، موجب ایجاد نحو ممتازی از مسئولیت‌پذیری اجتماعی می‌شود که به هدف توسعه پایدار یک حقیقت تاریخی مایملک فردی خود را نثار می‌کند.

«تکدی سخاوتمندانه»:

مردم در این مسیر، از «تکدی سخاوتمندانه» لذت می‌برند. همه آن‌ها در این راه برای تقدیم سخاوت خود به یکدیگر تکدی می‌کنند، التماس می‌کنند. آن‌ها در واقع، مشغول معامله با یک مفهوم تاریخی سترگ هستند. اربعین، ناگهان موجب می‌شود که بهترین مخلوقات خداوند، گرد هم جمع شوند و الگوی زیست اجتماعی برادرانه را به بشریت نشان دهند. نتایج فرهنگی و ته‌نشست‌های این رویداد در زندگی روزمره مردم، عظیم و قابل اعتناست، ولی منافع سیاسی و تمدنی آن بیشتر است. منافعی به شکل پیدایش راه سوم فراسوی مسیرها بن‌بست لیبرالیسم و سوسیالیسم، کسب بازدهی اقتصادی در اثر فزونی سرمایه اجتماعی و اتحاد، بهبود ایده‌ها و خط‌مشی‌های سیاسی در اثر طرح برادری اسلامی، ارتقای جلب وفاداری مردم نسبت به قوانین حق، یا افزایش جذابیت و انگیزه مشارکت سیاسی. این‌ها، چیزهایی است که بدون اربعین ارزان به دست نخواهد آمد، و حتی محال است که به دست آیند.

اخلاق در امپراطوری برادری:

مردمی که روحیه آن‌ها در اربعین آموزش می‌بیند، آماده سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف معطوف به دغدغه‌های اجتماعی می‌شوند، که این مردم همیشه در صحنه متکی به انگیزه‌های ایمانی، پایه‌های اصلی امپراطوری جدید هستند. آن‌ها یاد می‌گیرند که در کنار فعالیت‌های روزمره، از کوشش‌های عام المنفعه برای افزایش جذب همکاری‌ها به زندگی خود معنا ببخشند. برای تحقق این موضوع «وقت گذاشتن» خیلی اهمیت دارد. آسیب‌شناسی درخشان مارتین هایدگر از روزگار مضطرب حاکمیت چپ و راست نشان می‌دهد که مردم این روزگار، با مشکل «وقت گذاشتن» برای یکدیگر مواجه هستند. برهوت صمیمیت در این دوران، عمدتاً به این موضوع باز می‌گردد که مردم امروز برای کوچک‌ترین اوقات زندگی خود برنامه منفعت‌طلبانه می‌چینند و دیگر وقتی برای بودن واقعی در ارتباط با زندگی ندارند. در مقابل، مردم تربیت شده در مکتب اربعین، آموخته‌اند که نه تنها باید برای انسان‌ها در جهت ایمانی هزینه کنند، بلکه لازم است که بهترین سرمایه‌های خود را هزینه کنند. آن‌ها می‌آموزند تا برای هم «وقت بگذارند».

توصیه‌های سیاستی:

به سیاستمداران توصیه می‌شود که مروری به گذشته و نشو و نمو این رویداد در دوران اخیر و بویژه پس از سقوط صدام داشته باشند، دقیقاً به چهارده سال اخیر. نقاط مؤثر روندهای گذشته مؤلفه‌های اصلی امپراطوری برادری هستند که باید تقویت شوند. در جریان این مرور، باید به فعالیت‌هایی تمرکز کنیم که طبق چارچوب اقدامات اصلی بوده و در افزایش سرعت تغییرات نقش داشته‌اند. باید ابتکارات فردی کلیدی به روندهای نهادی تبدیل شوند. باید اقداماتی انجام دهیم که چه به صورت رسمی و چه غیر رسمی در اجرای نوآوری‌ها کمک کنند. تشخیص عوامل انگیزشی، ارزیابی عوامل موفقیت، و بهبود و توسعه اقدامات؛ این، قاعده مبنایی در تدبیر روندهایی است که بیش از آن بدیع هستند که پیشینه نظری قابل اتکائی برای فهم و کالبدشناسی آن‌ها در دست باشد.