روز یکشنبه سردار مهدی معصوم بیگی، فرمانده انتظامی استان اصفهان درباره این اتفاق گفت: در اثر این حادثه یکی از دختران که 15 ساله بود در دم فوت شد و دیگری 16 ساله بشدت مجروح و به بیمارستان منتقل شد که حال وی وخیم است. به گفته فرمانده انتظامی استان اصفهان، این دو نوجوان قبل از پرت کردن خود، به وسیله یک دستگاه ضبط صوت، با خانواده خود خداحافظی کرده و علت این کار را انجام بازی آنلاین نهنگ آبی در فضای مجازی اعلام کردند.

البته سرهنگ سید مصطفی مرتضوی، رئیس پلیس «فتا»ی استان در این باره اظهارداشت: پرونده اقدام به خودکشی دو دخترنوجوان ابتدا در اختیار پلیس آگاهی استان بود و بعد از آن برای تحقیقات تکمیلی به پلیس فتا ارسال شد. با این حال ما به‌عنوان پلیس فتا نمی‌توانیم تا زمان انجام تحقیقات تکمیلی و تخصصی اظهارنظر دقیقی داشته باشیم و ارتباط این افراد با بازی نهنگ آبی را تأیید کنیم. حسین اسدبیگی، رییس اورژانس اجتماعی کشور احتمال خودکشی دو دختر اصفهانی به دلیل بازی در چالش «نهنگ آبی» که منجر به مرگ یکی و وخامت حال دیگری به دلیل شکستگی استخوان‌هایش شده را با استناد به شواهد موجود رد کرد.

اما فارغ از این موضع گیری ها، ذکر نکاتی درباره این اتفاق حائز اهمیت است.

نهنگ آبی؛ چالشی که از تمام دنیا قربانی می گیرد

بازی نهنگ آبی، نام بازی یا چالشی است که توسط فیلیپ بودکین دانشجوی سابق روانشناسی اختراع شده است. اصطلاح نهنگ آبی به پدیده به ساحل آمدن نهنگ ها اشاره دارد که در نهایت منجر به خودکشی آنها می شود.

 در این بازی نیز با ورود و ثبت‌نام، اعضای این بازی، نهنگ خطاب می‌شوند. ایجاد زخم و خراش بر روی بدن از نخستین مراحل شرکت در چالش نهنگ آبی است؛ در گزارشی از صدای و سیمای مرکز اصفهان که به نظر می‌رسد گفت و گو با یکی از نزدیکان قربانی است، او وجود آثار جراحت را تأیید می‌کند. اما یکی از اعضای خانواده «ع» وجود چنین علائمی را حداقل در خصوص برش لب انکار می‌کند.

در این بین برخی از مسئولان مقصر خودکشی دو دختر اصفهانی را مرتبط با عملکرد رسانه ها و صدا و سیما و توجه به اخبار حوادث دانسته اند و از وظایف و تکالیف و مسئولیت های خود و اقداماتی که طی این مدت می بایست انجام می دادند سخنی به میان نیاورده اند.

این در حالی است که بعد از گسترش این بازی در جهان و افزایش قربانیان آن در کشورهای مختلف، کارشناسان و رسانه ها در ایران نیز درباره گرایش به سمت این بازی و قربانیان احتمالی آن هشدار داده بودند. اما دقیقاً مشخص نیست که نهادهای مربوطه طی این مدت چه اقداماتی را در راستای محدودسازی،  از دسترس خارج کردن این بازی و آگاه بخشی به خانواده ها و مدارس انجام دادند که اینک سعی در مقصر جلوه دادن رسانه ها در این باره دارند. گفتنی است در قرن بیست و یکم که فاصله زمانی و مکانی از بین رفته است و اخبار و اتفاقات در کسری از ثانیه در سراسر دنیا پخش می شوند مسئولان و مقامات به جای در دستور کار قرار دادن سیاست ها و برنامه های جدی و فعالانه از بایکوت کردن و منفعل بودن سخن می گویند. به عبارتی برای برخورد با یک مشکل صورت مسئله را پاک کردن راه حل نمی باشد.

در یکی از آخرین موضع گیری ها بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای ایران پس از خودکشی دو دختر نوجوان در شهر اصفهان بر اثر چالش «نهنگ آبی»، رسانه‌ها را متهم کرد که این «چالش ناشناخته» را بر سر زبان‌ها انداخته‌اند. روابط عمومی این بنیاد دیروز از رسانه‌های ایران به خاطر معرفی این «چالش» به نوجوانان و جوانان انتقاد کرد. این بنیاد افزود «زمانی که رسانه‌ها شروع به اطلاع‌رسانی در زمینه نهنگ آبی کردند، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای هشدار داد که موج‌سواری رسانه‌ای در این زمینه خطرناک است».

حسن کریمی‌قدوسی، مدیر عامل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای نیز چند هفته پیش در این زمینه گفته بود که «به خاطر اینکه نمی‌خواستیم ناخواسته تبلیغ این بازی را کرده تا افراد کنجکاو به جست‌و‌جو در خصوص آن شوند، ترجیح دادیم حرفی از این بازی به میان نیاوریم.» کریمی قدوسی با انتقاد از عملکرد رسانه‌ها در این زمینه گفته بود که «واقعاً هم هیچ ایده‌ای نداریم که چطور این بازی از طریق صدا و سیما بر سر زبان‌ها افتاد و حالا شاهد موج نگرانی در خصوص این بازی که دیگر وجود خارجی ندارد هستیم.»

این در حالی است که نوزدهم شهریور ماه امسال، مدیرعامل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای با تاکید بر اینکه نهنگ آبی یک چالش است نه یک بازی، گفته بود: از آنجا که نهنگ آبی نیاز به یک ادمین برای تأیید و اعلام مراحل دارد، با دستگیری سازندگان آن عملاً دیگر این چالش وجود ندارد.

ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت نیز دیروز در نشست هفتگی خود درباره حادثه خودکشی دو دختر دبیرستانی گفت: کارگروهی در خصوص رفتارهای خشونت آمیز، متشکل از همکاران روانپزشک، روانشناس، روزنامه نگار و متخصص تشکیل داده ایم و هفته آینده جلساتی در این خصوص خواهیم داشت. حریرچی با توصیه به رسانه ها درباره انتشار خبر خودکشی گفت: رسانه‌ها به خودکشی به عنوان موضوعی جذاب برای مخاطب می‌پردازند و درج این گونه مطالب موجب قبح زدایی می‌شود.

در این راستا وزیر ارتباطات اواسط شهریور ماه در پیج اینستاگرام خود با انتشار مطلبی در این باره تاکید کرده که این بازی از بسیاری از فروشگاه‌های نرم‌افزار حذف شده و به طریق معمول از ایران هم قابل دسترسی نیست. اذری جهرمی همچنین بعد از خودکشی دو دختر نوجوان اصفهانی دوباره در اینستاگرام خود نوشت:« به عنوان حاکمیت باید مروج ابزارهای نظارت والدین بر استفاده فرزندان از فضای مجازی و همچنین ترویج کننده نحوه صحیح استفاده کودکان و نوجوان از این فضا و کمک به تولید محتوا و سرویسهای متناسب با این سنین باشیم. این از اولین برنامه‌های وزارت ارتباطات در دولت دوازدهم بود که بزودی اعلام خواهد شد».

زنگ خطر به صدا درآمد!

بدون شک زمانی می توان چالش های بازی های خشونت آمیز در فضای مجازی را برای کاربران از بین برد و یا به حداقل رساند که سیاست های فعالانه، دقیق و با هماهنگی از سوی نهادهای مختلف تدوین و به اجرا درآید. اتفاقی که در اصفهان رخ داد می باید به مثابه یک زنگ خطر باشد که مسئولان و مقامات از رویکرد  و نگرشی که مقصر جلوه دادن رسانه ها می باشد دست بردارند.  زمانی اهمیت این گفته افزایش می یابد که بدانیم سال گذشته ایرانیان صدرنشین موتورهای جستجو در یافتن واژه نهنگ آبی، در جهان بودند. همچنین یکی از رسانه ها بعد از وقوع اتفاق دلخراش اصفهان نوشته بود«ن و ع تنها دختران کلاس نهم یک مدرسه دخترانه نیستند که در چالش حضور دارند. این گفته یکی از اقوام ع است که البته تأیید می‌کند از شخص دیگری شنیده است با این حال دقیقا در روز فوت ع به مدیر مدرسه در این خصوص هشدار داده است».

بدون شک چون چالش نهنگ آبی مشکلی جهانی می باشد و در بسیاری از کشورهای جهان قربانی داشته است استفاده از تجربیات دیگر کشورها در این زمینه می تواند راهگشا و کارساز باشد. مثلا بر اساس اخبار بازی نهنگ آبی در هندوستان بیشترین تعداد خودکشی را دارد، به‌طوری که پلیس هندوستان نصب و انتشار و حتی ذخیره فایل خام نصبی این بازی را جزء جرایم نرم‌افزاری محسوب کرد.

در نهایت باید گفت علاوه بر نهادها، خانواده ها و رسانه ها نیز دارای مسئولیت و وظایفی در قبال زمانی که نوجوانان در فضای مجازی صرف می کنند می باشند که در صورت عدم توجه به این موضوع باید دانست که خطر در یک قدمی نوجوانان و جوانان قرار دارد و یک لحظه سهل انگاری می تواند عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.