روز آمار و برنامه ریزی را در مجموعه الف هر سال گرامی می داریم و خوانندگان عزیز را به مرور مباحث سالهای پیش دعوت می کنیم.
محاسبه هزینه اجتماعی (50 میلیون تومانی) یک تصادف کوچک با ایجاد ترافیک 15 دقیقه ای
سه گانه خدمت دهی، حرفه ای گرایی و شرافت کاری برای مراکز آماری
آمار برای حکمرانی خوب
آمار ضد فساد است اگر

برای گرامی داشت این روز و بررسی تحولات آینده، مباحث زیر تقدیم حضور خوانندگان فرزانه الف قرار می گیرد:

آمار و دولت
آمار همواره با نیاز دولت ها همراه بوده است به حدی که معادل لاتین آمار یعنی Statistics هم ریشه با عبارت statisticum collegium یعنی کنسول دولت بوده است. سوال ساده این نوشته این است: آیا اگر دولت ها متحول شوند، آمار نیز باید متحول شود؟ تحولات دولت ها به کدام سمت است؟ آیا دولت الکترونیک یک مقصد است یا تازه آغاز راه است؟ این تحولات چگونه در مدرن سازی نظامات آماری کشور باید مدنظر قرار گیرد؟

مباحث مذکور و تقید مرکز آمار ایران بعنوان یک واحد اداری به ماموریت ها در عین اینکه می تواند ماموریت محوری و تمرکز بر ماموریت محوله تعبیر شود، می تواند مانع مدرن سازی نظام آماری نیز قلمداد شود. پاسخ ساده تر آن است که بگوییم، امروزه دولت ها نیازهایی فراتر از ماموریت های مرکز آمار ایران دارند و باید خود را با عصر دیجیتال هماهنگ تر کنند. اگر مرکز آمار ایران بتواند با این نیازها همگام شود که چه بهتر. ماموریت مرکز آمار ایران در تحول به سوی یک نظام مدرن آماری، ماموریت کوچکی نیست و موفقیت آن در گروه بلندهمتی کارشناسان نظام آماری، رهبران تحول سازمان و همت نظام اداری در به اشتراک گذاری داده ها و تبعیت از استانداردها و چارچوب مفاهیم نظام آماری کشور است که آرزوی بهروزی برای آنان داریم.

داده و حکمرانی
برخی از ظریف اندیشان حوزه خط مشی گذاری تذکر می دهند که در ادبیات اداری ایران، دولت و حکومت را به مفهومی متمایز از معادل های State، government می گیریم یعنی در حالی که اولی یعنی دولت در ایران تداعی گر چرخش اداره کنندگان عمومی (مثلا اطلاق دولت یازدهم به گروهی از دولتمردان که اداره کشور را در دست دارند) است معادل انگلیسی آن، تداعی گر ساختاری ثابت با قلمرو کشور و سلطه نهادهای اداره کننده جامعه است و به همین ترتیب، governer ها را که به صورت چرخشی اداره کنندگان جامعه هستند را نه حکمران بلکه دولت مرد می نامیم.

مفاهیم هر زبان با گذر زمان و پیشرفت در نیازها، برساخته های (construct) جدیدی را ایجاب می کنند. امروزه، اگر دولت (government) به ساختارهای فیزیکی و موجود اشاره دارد، نیاز به «مجموعه‌ای از سنت‌ها و نهادها که حاکمان در چارچوب آنها عمل می‌کنند یا به‌عنوان روش پیاده‌سازیِ قدرت در نهادهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعیِ کشورها مورد استفاده قرار میدهند» ملموس تر شده است. این مفهوم را در زبان انگلیسی حکمرانی اطلاق کرده اند.

با استدلال فوق به نظر این نگارنده، دوگانه (آمار و دولت) با تحولات موجود به دوگانه جدید (داده و حکمرانی) نیاز دارد. در حکمرانی، نقش داده هر روز پررنگ تر خواهد بود و این داده ها را نمی توان محدود به وظایف نظام آماری کشور دید. چه بهتر اگر مرکز آمار ایران هم بتواند در این حوزه ورود کند ولی اگر نکرد، باآفرینی دولت ایجاب می کند که نهادهای جدید –که سعی می کنیم از نام بردن آن ها خودداری کنیم- حتما باید وارد این حوزه شوند.

داده عمومی
در نوشته سال های قبل پیوندهای آن ارائه شده است، اشاره داشتیم که آمار کالایی عمومی است یعنی همچون محصولات فرهنگی که مصرف کننده محدود ندارد جز وظایف دولت است. (یعنی تعداد مصرف کنندگان محدودیتی ایجاد نمی کند).

اما در ترکیب «داده عمومی»، تاکید بیشتر ما بر مالکیت عموم بر دادگان است. داده حمل و نقل شهروندان شهر تهران را در نظر بگیرید! این داده توسط اکوسیستمهای مجازی قابل اخذ و مدیریت است. کسب و کارهای نوین حول این داده عمومی شکل می گیرند. اما آینده این رویه، چندان روشن نیست. این داده، مالیکیت عمومی دارد و سزاوار نخواهد بود اگر شرکتهای خارجی در این حوزه، همه کاره باشند و شرکتهای خصوصی و ملی ما از آن غفلت کنند.

به امید بازآفرینی دولتی هوشمند، خدمترسان و به روز، روز آمار و برنامه ریزی را جشن می گیریم ولی از تحولات بنیادین حکمرانی غفلت نمی کنیم.
توضیح: ابعاد دقیق تر این مسأله جز پژوهش های نویسنده است که پیشتر در قالب سخنرانی در پژوهشکده آمار ارائه شده اند و انشالله به زودی در قالب مقاله در اختیار علاقمندان قرار خواهد گرفت.