این سریال که با عنوان «سرزمین مادری» نیز شناخته شده، روز گذشته با علنی‌شدن جزئیات اصلاحات «شورای علمی بازبینی» وارد فاز جدیدی شد. تا جایی که توصیه شده کمال تبریزی رسما و علنا از مردم عذرخواهی کند و پخش‌نشدن این مجموعه کمترین هزینه فرهنگی را دارد!
پخش آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها!
سرزمین مادری (سرزمین کهن) مجموعه‌ای تلویزیونی است که به وقایع سیاسی و اجتماعی ایران از سال ۱۳۲۰ خورشیدی تا انقلاب‌اسلامي می‌پردازد که در زمان ریاست عزت‌الله ضرغامی در بهمن‌ماه ١٣٩٣ پخش آن از آنتن شبکه سوم سیما آغاز شد. پس از پخش چهار قسمت آن، با اعتراض‌هایی تحت عنوان «تحریف واقعیت‌ها و بدنمایی علیه بختیاری‌ها» مواجه شد که البته صدای اعتراضات در ابتدا از مجلس شورای اسلامی آغاز و بعد به رسانه‌ها و تجمعات هم کشیده شد. ٧٠ نفر از نمایندگان تمام اقوام ایرانی (ترک، لر، کُرد، بلوچ، عرب و...) مجلس شورای اسلامی، با بیانیه‌ای خواستار توقف سریال شدند. همچنین معترضان در شهرهای الیگودرز، ازنا، دورود، اهواز، دزفول و اصفهان با در‌دست‌داشتن پلاکاردها نسبت به آنچه تحریف تاریخ و اهانت به قوم بختیاری و زیرسؤال‌بردن روحیه آزادگی و میهن‌پرستی این قومیت که در این مجموعه به نمایش درآمد اعتراض کردند و خواستار عذرخواهی صداوسیما و کارگردان این سریال از قوم بختیاری شدند. پس از این اعتراض‌ها، پخش سریال متوقف شد تا اصلاحات موردنظر اعمال شود. تا اینکه درنهایت عزت‌الله ضرغامی در نامه‌ای رسمی به معاون سیما تذکر داد و از لرهای بختیاری دلجویی کرد که درنهایت هم پخش سریال متوقف شد. بعد از گذشت سه سال و خوابیدن اعتراضات، قرار شد که ٢١ مهر امسال پخش «سرزمین کهن» از سر گرفته شود و حتی با نزدیک‌شدن به پخش از شبکه سه از آنونس آن رونمایی شد، ولی درنهایت بازپخش نشد! کمال تبریزی، کارگردان مجموعه، در گفت‌وگو با ایسنا علت پخش‌نشدن سریال «سرزمین مادری» را «مشکلات فنی و آماده‌نشدن تیتراژ» دانست. ٢١ مهر آمد و همچنان این سریال در توقف به‌سر برد. شاید هم یکی از دلایلش، انتشار اولین بیانیه شورای بازبینی محتوایی «سرزمین کهن» بود که تابناک به انتشار آن دست زد. این هیئت متشکل از اردشیر صالح‌پور، اسکندر صالحی، محمدمراد یوسفی‌نژاد و محسن حیدری در این بیانیه به موارد اصلاحی این مجموعه اشاره کردند که باید اعمال شود. علی‌اصغر پورمحمدی، مدیر شبکه سه، در گفت‌وگو با «شرق» همچون تبریزی باز هم بر مشکلات فنی سریال تأکید کرد و گفت: «سریال برای پخش با هیچ مشکل ممیزی‌ای روبه‌رو نیست و نظارت روی مجموعه پیش از این در زمان تولید انجام شده است و دلیل عدم پخش مجموعه مشکل ممیزی یا سانسور نیست».
صلاح نیست پخش شود!
روز گذشته نامه دوم هیئت علمی بازبینی سریال در اختیار تابناک قرار گرفت و در محتوای آن جزئیات موارد اصلاحی علنی شد و ضمن توصیه به عدم پخش سریال، حتی کارگردان مجموعه را به عذرخواهی علنی دعوت کردند. در بخشی از این نامه که خطاب به دکتر علی‌عسگری، ریاست صداوسیما، نوشته شده، آمده است: «عطف به نامه قبلی و مشکلات پیش‌آمده درخصوص سریال «سرزمین مادری» به اطلاع می‌رساند، علیرغم همکاری شورای بازبینی و مشاهده تمام بخش‌های سریال و اعمال حسن‌نیت جهت رفع معضلات، متأسفانه مصاحبه‌های غیرکارشناسانه برخی از مدیران و همچنین کارگردان سریال مذکور نه‌تنها کار پیش نرفته بلکه دردسرهای تازه‌ای نیز به کار افزوده شده است و مشکلات را دوچندان کرده است. شورای بازبینی ضمن تأکید مؤکد بر رعایت دقیق بندبند مفاد بیانیه ١٠ماده‌ای و اجرای منویات و مواد و اعمال آن در سریال پیش از پخش با توجه به شرایط حاصله و موجود، پخش آن را به صلاح نمی‌داند. از سوی دیگر بسیار ضروری و واجب می‌داند که هرچه‌سریع‌تر کارگردان مذکور مراتب اعتذار و عذرخواهی خویش را نسبت به مسائل پیش‌آمده رسما در سیما ابراز دارد».
بنابر استدلال شورای علمی بازبینی کارگردان مجموعه بهتر است ٩ بند موردنظر را اجرا و اعمال کند و در بند دوم این بیانیه مقرر شده که عنوان سریال به «شکوه ماندگار» تغییر پیدا کند. همچنین تأکید شده که شخصیت‌های منفی بختیاری حذف شوند.
در بند ٤ این بیانیه نوشته شده است: «از آنجا که در چهار قسمت پخش‌شده سریال در سال ٩٢ ظلمی در حق سردار اسعد بختیاری روا داشته شده است باید به‌نوعی از این سردار ملی اعاده حیثیت گردد و جبران مافات شود. لذا مقرر دارید سه سکانس به سریال اضافه گردد. ١- در بیان جنایات رضاشاه فقط به قتل دکتر ارانی اکتفا نشود بلکه در قالب دیالوگ یکی از شخصیت‌های محبوب و مثبت سریال (مثلا دایه اردکانی) گفته شود که: «اعتراضات مردمی در مسجد گوهرشاد مشهد به خاک و خون کشیده شد و پیشگامان مشروطه مثل فرزند سردار اسعد بختیاری در همین زندان قصر تهران کشته شدند».
٢- در سکانسی یک شخصیت مثبت و محبوب مثلا حکیم‌السلطنه به رهی بگوید: «کمال‌الملک یک تابلوي معروف دارد به نام پرتره سردار اسعد بختیاری که جزء پنج اثر ماندگار اوست. کمال‌الملک عکس هر کسی را نمی‌کشید. این تابلو را تمرین کن که هم کار کمال‌الملک را یاد بگیری هم اخلاقش را».
٣- در سکانسی که رهی در کنار خیابان نقاشی‌های خود را می‌فروشد، پرتره سردار اسعد اثر کمال‌الملک هم با جلوه‌های کامپیوتری اضافه گردد».
و همین‌طور در بند ٥ آمده است: «در این سریال تنها ظلم رضاشاه را قتل دکتر ارانی در زندان عنوان می‌کند درحالی‌که در دوره پهلوی اول شاهد قیام‌های مردمی در مناطق مختلف از جمله قیام عمومی بختیاری‌ها در سال ١٣٠٨ ش با شعار «لا‌اله‌الا‌الله» هستیم که در بیانات مورخ ٢٦ اسفند ٩٢ مقام معظم رهبری نیز به این قیام و رشادت علیمردان‌خان بختیاری اشاره صریح صورت گرفت. جا دارد اولا یک سکانس به فیلم اضافه شود و در ردیف جنایات رضاشاه به قیام بختیاری‌ها در سال ١٣٠٨ ش و دستگیری و اعدام سران بختیاری از جمله علیمردان‌خان اشاره شود. ثانیا موضوع ساخت سریال علیمردان‌خان که از سوی مسئولان صداوسیما وعده داده شده، تسریع و روند تخصیص بودجه آن مشخص گردد و وضعیت پیشرفت پروژه به اطلاع افکار عمومی رسانده شود».
و درنهایت در بند آخر مقرر شده است: «هرچه زودتر نام شبکه استانی «جهان‌بین» که نام تپه ماهوری کوچک در حوالی شهرکرد است به «زردکوه» که مرتفع‌ترین قله سلسله‌جبال زاگرس و سرچشمه دو رودخانه بزرگ کارون و زاینده‌رود است و دارای نقش مهم و کلیدی در فرهنگ و اقتصاد و تاریخ استان بوده و هست، تغییر یابد. علاوه‌براین، در دیدار هیئت با آقای میرباقری، معاون سیما، ایشان تعهد دادند که سریال علیمردان‌خان از شبکه استانی به سیمافیلم منتقل و ساخت آن با بودجه ویژه و با نظارت علمی دانشمندان بختیاری مسلط به موضوع شروع شود و کارگردان سریال سرزمین کهن هم عذرخواهی کند».
برزخ تصمیم‌گیری تا کجا!
برای روشن‌ترشدن ابعاد این موضوع با یکی از اعضای هیئت بازبینی که خود از اهالی هنر و فرهنگ است تماس گرفتیم. او با این استدلال که نوشتن چنین بیانیه‌ای حاصل نگاه جمعی است و نه فردی گفت كه نمی‌تواند نظرات شخصی خود را بیان کند، اما بعد از تشکیل جلسه در شبکه ٣ و رسیدن به جمع‌بندی نهایی، گفت‌وگو خواهد کرد!
توضیحات شبکه ٣ به «شرق» درباره «سرزمین کهن»
همان‌طور که علی‌اصغر پورمحمدی پیش از این دلیل عدم پخش سرزمین کهن را «فنی» و نه به‌خاطر «ممیزی» دانسته بود، روابط‌عمومی این شبکه دیروز توضیحی به «شرق» ارسال کرد و از نمایش این سریال خبر داد. در این توضیح آمده است: «روزنامه شرق مورخ ٢٣ مهر مطلبی با عنوان «سرزمین مادری مشکل ممیزی ندارد» که آن را به‌عنوان پاسخی از سوی علی‌اصغر پورمحمدی در ارتباط با دلایل توقف سریال «سرزمین کهن» به کارگردانی کمال تبریزی منتشر کرده، مشکلات فنی را به‌عنوان دلیل اصلی توقف این سریال عنوان کرده و به ابعاد دیگر این ماجرا نپرداخته است. در این ارتباط لازم به توضیح است که جلسات متعددی در سه سال گذشته با نخبگان، چهره‌های فرهنگی و همچنین نمایندگان قوم بختیاری صورت گرفته که نتیجه نظرات تمامی جلسه‌ها طی بیانیه‌ای در سایت فرهنگی- هنری تابناک نیز منتشر شده و در سریال نیز اعمال شده است. تمام جزئیات این مجموعه بارها‌وبارها بازبینی شده و همه اصلاحات صددرصد انجام شده است این مجموعه با احترام به همه اقوام و طوایف ایرانی روایتگر بخشی از تاریخ معاصر ایران است و اطمینان کامل می‌دهیم که هیچ شائبه‌ای درباره هیچ قوم و گروهی در محتوای آن وجود ندارد. سریال سرزمین مادری با توجه به این تغییرات و بازنگری که در آن صورت گرفته آماده پخش شده است. در ضمن لازم به ذکر است این اثر ویژه از تولیدات مرکز سیمافیلم بوده است و تمامی امور مربوط به بازبینی و اصلاح تمامی سریال‌ها در مرکز سیمافیلم صورت می‌پذیرد فلذا اخبار مربوط به آن را نیز باید از طریق رئیس مرکز سیمافیلم پیگیری کرد و نه شبکه‌های تلویزیونی».
