یکی از فرهنگ گستران و معارف پروران کمتر شناخته شده آذربایجان؛مرحوم حسین امید است. ما نمی‌دانیم از چه رو محققان و پژوهشگران آذربایجان، رغبتی به بررسی احوال و آثار این دانشمند بزرگ نداشته اند و ندارند.

حسین امید یکی از نادره کاران آذربایجان است و مهمترین ویژگی کارهایش تنوع و گستردگی است.امید متولد سال 1281است..یعنی تقریبا دو سه سال پیش از تولد استاد شهریار و سالهای منتهی به بحبوحه مشروطه متولد شده است.

از وجوه فعالیت های فرهنگی حسین امید، می توان به معلمی،روزنامه نگاری،کلکسیون داری و این قبیل امور اشاره کرد..شمار آثار مرحوم امید تا هشتاد کتاب می رسد که اغلب منتشر نشده اند ومساله مهم در این میان، سرنوشت این آثار است که باید مشخص شود.

از کارهای امید می‌توان به تالیف کتاب‌های درسی در آن سال‌ها به ویژه فیزیک، شیمی و عروض قافیه و نیز نمایشنامه نویسی اشاره کرد. در آن سال‌ها که سالن تئاتر تبریز برپا بود، اغلب تبریزی‌های علاقه‌مند، به تماشای کارهای او می‌نشستند. جالب است که عرض کنم حسین امید نخستین بنیادگذار آزمایشگاه پزشکی در آذربایجان است. امید طبع شعر هم داشت و گزیده آثارش در کتاب (نوای دل) در زمان حیاتش چاپ شده است.

یکی دیگر از ویژگی های مهم کارهای فرهنگی امید، رمان نویسی است. در این زمینه رمان معروف (انگشتر الماس) قابل ذکر است. شادروان دکتر مهدی روشن ضمیر خاطرات جالبی در کتاب یادیاران از فعالیت های فرهنگی حسین امید ذکر کرده است.امید مدتها در مدارس فیوضات، محمدیه، تمدن تبریز تدریس کرده است. رضا همراز از پژوهشگران آذربایجان، در نخستین شماره مجله فرهنگی و هنری سفینه تبریز طی یک یادداشتی، نوشت که مرحوم حسین امید، منظومه گلشن راز شیخ محمود شبستری را به زبان ترکی برگردانیده است. وی در این یادداشت، ابیاتی از این ترجمه ترکی را هم آورده است. البته به هنگام دریافت آن یادداشت، نگارنده به مولف محترم گفت که فعلا صحت انتساب این ترجمه به راقم، مسجل نشده و باید بررسی های کاملتری توسط خود ایشان و دیگر پژوهشگران به عمل آید.

مرحوم حسین امید سرانجام در شهریور ماه 1351 در تبریز درگذشت.
شایان ذکر است مرحوم حسین امید، عموی سرکار خانم دکتر ژاله آموزگار عضو محترم فرهنگستان زبان و ادب فارسی و اسطوره شناس بزرگ ایران و آذربایجان هستند.

دستخط حسین امید

قبرستان امامیه تبریز

«آرامگاه فقیدسعید شادروان آقای استاد حسین امید پیر فرهنگ، شب جمعه 1351/6/31 برحمت ایزدی پیوست.»