مسئول دیگری از مردم می‌خواهد دمای ترموستات‌های سیستمهای تهویه خانگی خود را بر 25 درجه سانتیگراد تنظیم کنند و محاسبه می‌کند که اگر کاری که گفته انجام شود چقدر در مصرف برق صرفه جویی می‌شود و دیگر قطعی برق رخ نمی‌دهد. یکی دیگر از مسئولین از مردم می‌خواهد که کمتر از کولرهای گازی استفاده کنند. چون کولرهای گازی پرمصرف هستند. و .... یکی دیگر هم از مردم می‌خواهد از وسایل پر مصرف در ساعات اوج مصرف استفاده نکنند.

شش ماه می‌گذرد. زمستان از راه می‌رسد. اینبار نوبت پخش صحبت‌های وزیر نفت است. او هم می‌گوید تولید گاز با حداکثر ظرفیت در حال انجام است. با توجه به سرمای هوا اگر مردم در مصرف گاز صرفه جویی نکنند، افت فشار و قطعی گاز حتمی خواهد بود. باز یکی از مسئولین به مردم توصیه می‌کند که دریچه کولرها را ببندند تا از هدر رفتن انرژی جلوگیری شود. یکی دیگر چالش 18 درجه را مطرح می‌کند و خواستار آن می‌شود که مردم دمای ترموستات خانه‌های خود را بر 18 درجه سانتیگراد تنظیم کنند. آخری هم می‌گوید اگر مردم در خانه‌هایشان ژاکت بپوشند هیچ مشکلی برایشان پیش نمی‌آید حتی به علت صرفه جویی در مصرف گاز، نفع مادی هم خواهند برد. و .....

وقتی به عنوان یک شهروند این صحبت‌ها را می‌شنوم ناراحت شده، احساس گناه می‌کنم. چرا ما ایرانی‌ها اینقدر زیاد انرژی مصرف می‌کنیم. چرا بنا بر اظهار کارشناسان ‍میانگین مصرف‍ انرژی در بخش ساختمان و مسکن ایران به ازای هر مترمربع در سال حدود ‍۵۰۰‍ کیلووات ساعت اما در دنیا ۱۶۰ کیلووات ساعت اس‍ت[1]؟‍ آیا ما از مصرف زیاد انرژی لذت می‌بریم و یا در فرهنگ ما مصرف زیاد انرژی نوعی تشخ‍ّ‍ص اجتماعی محسوب می‌شود؟ 

از طرفی از خود می‌پرسم چه زمانی این جریان تکراری و  این دور باطل خاتمه می‌یابد؟ اینکه با قطع شدن برق و گاز تهدید می‌شویم. اینکه مسئولین در تابستان‌ها از ما می‌خواهند برق کمتری استفاده کنیم و در زمستان‌ها گاز کمتری؟ 

در کشورهای پیشرفته هم، ‍مصرف کمتر انرژی ترویج می‌شود با اینحال فقط هنگام وقوع شرایط اضطراری مانند سیل و زلزله است که از مردم درخواست می‌شود برای جلوگیری از قطع جریان برق و گاز در مصرف حاملهای انرژی صرفه جویی کنند. اما در ایران همیشه شش ماه از سال، شرایط اضطراری است! 

وزارت نیرو مرتباً نیروگاه می‌سازد. وزارت نفت هم مرتباً در حال کشف میادین گازی جدید و برداشت از آن‌هاست. اما این روند تا کی باید ادامه پیدا کند. آیا این خبر درست است که در آینده نه چندان دور به علت مصرف بیش از حد، ایران بجای صادر کننده انرژی، وارد کننده آن خواهد شد؟

ما مردم چقدر باید صرفه‍جویی کنیم تا دچار قطعی برق و گاز نشویم؟ برابر با آمار اعلام شده حدود 50 درصد برق و گاز کشور در ساختمان‌ها مصرف می‌شود[2] و [3]. باز بنابر اعلام مسئولین با کاهش مصرف به میزان 10 درصد احتمال قطع برق دیگر وجود نخواهد داشت[4] هرچند با توجه به شدت گرما و سرما در هر سال، ممکن است اندکی مقادیر اعلام شده تغییر کند.

وقتی شرایط را با دقت و به طور همه جانبه و دقیق بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم منطقی‌تر و عاقلانه‌تر آنستکه نگرش دولت به موضوع اصلاح شود. یعنی مرتب ‍به مردم گفته نشود در مصرف حامل های انرژی صرفه جویی کنند بلکه به صورت مستمر بر این موضوع تمرکز شود که نیاز مردم به مصرف انرژی کاهش یابد. 

درست است که قیمت حاملهای انرژی در ایران کمتر از غالب کشورهای جهان است. با اینحال رایگان نیستند و مصرف کننده ملزم به پرداخت هزینه مصرف می‌باشد. من تا به حال کسی را ندیده‍ ام که از دائم روشن بودن کولر یا بخاری خانه‌اش خوشحال باشد یا به آن مباهات کند! بلکه معمولا برعکس، از اینکه مجبوریم مدام از کولر و بخاری استفاده کنیم ناراضی هستیم. علت نیاز به این مصرف زیاد را هم در بسیاری از مواقع نمی‌دانیم. فکر می‌کنیم لابد ‍مقصر گرمی یا سردی بیش از حد هواست. اما واقعاً اینطور نیست. متاسفانه چند دهه است عایقکاری ساختمان‌ها فراموش شده است. بنا بر اظهار نظر مسئولین در بهترین وضعیت ، تنها در 15درصد خانه‌ها دستورالعمل‌های مبحث 19 (صرفه جویی در مصرف انرژی ساختمان) اعمال می‌شود. [5] به بیانی دیگر‍ اغلب قریب به اتفاق خانه‌های موجود در بازار ایران( روستایی و شهری فرقی ندارد) اصلاً عایق کاری نشده‍اند، سقفشان زیر تابش مستقیم آفتاب است.

پنجره‌هایشان تک جداره است و اصلاً مانعی برای جلوگیری از هدر رفتن انرژی ندارند. حال، من یا شما که مجبوریم چنین خانه‌هایی را بخریم یا اجاره کنیم از دو طرف لطمه می‌بینیم. از یک طرف هرماه باید هزینه‍ای هنگفت بابت مصرف حامل های انرژی بپردازیم و از طرف دیگر در منزلمان از شدت گرما و سرما آسایش مطلوبی نداشته باشیم! جالب اینکه در چنین شرایطی مسئولین در رسانه‌ها عنوان می‌کنند که مصرف گاز در ایران برابر کشور چین است! یا مصرف گاز در ایران از قاره اروپا بیشتر است و ... 

همانطور که پیش‌تر گفته شد، دولتمردان بجای این مصاحبه‌ها لازم است بر کاهش نیاز مردم به مصرف انرژی تمرکز کنند. یعنی وزرای نفت و نیرو و مسئولان شرکت‌های زیرمجموعه بجای مخاطب قرار دادن مردم، خیلی جدی با وزرای کشور و شهرسازی موضوع اجرا نشدن مبحث 19 ملی ساختمان را در میان بگذارند. 

هر چند همه شهرها شورای شهر دارند و شورا مدیریت شهر را برعهده دارد اما میدانیم که شوراها فقط در چارچوب اعلام شده اجازه فعالیت دارند و فرمانداری‌ها از جانب وزارت کشور اقدامات شوراها را زیر نظر دارند. وقتی قانونی در کشور لازم اجرا می‌شود شهرداری‌ها نمی‌توانند آن را اجرا نکنند. الزام به اجرای مبحث 19 نیز از این امر مستثنی نیست. به همین ترتیب در مورد سازمان نظام مهندسی ساختمان هم می‌توان گفت که شخصیت حقوقی مستقلی دارد اما تحت نظر وزارت راه و شهرسازی فعالیت می‌کند.   

برابر قانون، مقرر شده بود اجرای مبحث 19 در کشور مرحله ای باشد. اجرای این مبحث، در سال 1384 در اولین مرحله برای ساختمان‌های نوساز شهر تهران اجباری شد و ‍قرار بود ‍در آخرین مرحله ‍در سال 1390 برای ساختمان‌های نوساز‍ کل شهرهای کشور لازم الاجرا باشد. آن هنگام قانونگذار با هوشمندی می‌دانست که اجرای چنین طرحی بدون مشکل نخواهد بود به همین دلیل اجرا شدن آن را مرحله ای پیش بینی کرده بود تا تجمع مشکلات مانع اجرای آن نشود. به بیان دیگر مسائل شناسایی شده در هر مرحله، در همان زمان بررسی و رفع شوند. اما افسوس که به این طرح باارزش ملی بهای لازم داده نشد. با اجرای ‍این طرح، از مصرف انرژی در ساختمان‌ها بین 30 تا 50 درصد  ‍کاسته می‌شود[5] ضمن آنکه برآورد می‌شود سالانه تا 6 میلیارد دلار درآمد برای کشور ایجاد نماید[6]. 

تابستان امسال رو به پایان است. وزارت نفت به هوش باشد که زمستان سرد و قطعی گاز در راه است. آیا زمان آن نرسیده است که دولت به صورت جدی موانع اجرای مبحث 19 ملی ساختمان را برطرف کند و مردم را از متحمل شدن هزینه بالای مصرف حاملهای انرژی نجات دهد؟

منابع:

1.میانگین مصرف در ‍ب‍خش ساختمان و مسکن ایران نیز به ازای هر مترمربع در سال حدود ۵۰۰ کیلووات ساعت‍ است. 19

مهر 95

2.۵۱ درصد برق کشور در ساختمان‌ها مصرف می‌شود. ۲۸ خرداد ۱۳۹۶

3.ساختمان‌های کشور ح‍د‍ود 50 درصد از مصرف گاز طبیعی را به خود ‍ا‍ختصاص داده است. 12 آبان 94

4.برای جلوگیری از خاموشی، صرفه جویی ۱۰ درصدی ضروری است. 9 مرداد 96

5.رعايت مبحث نوزدهم مقررات ملي ساختمان در كشور در بهترين حالت در كمتر از 15 درصد از ساختمان‌هاي كشور اعمال

مي‌شود.  10 آبان 95

6.شش میلیارد دلار اتلاف انرژی در ساختمان‌های کشور. 14 دی 95