در سال‌های اخیر، چند فیلم سینمایی پس از ساخت، اجازه اکران نیافتند و اصطلاحاً توقیف شدند. آثاری که هریک به دلایل مختلفی به این مشکل دچارشدند؛ فرهنگی، سیاسی، اخلاقی و بعضاً سلیقه مدیران وقت.

پشت‌خط مانده‌ها

به گزارش صبح نو هرچند که تعداد فیلم‌های توقیفی در سال‌های اخیر، نسبت به کل تولیدات سینمای ایران عدد بسیارناچیزی است اما به هرحال هر محصول فرهنگی باید تعیین تکلیف شود. به‌جز هزینه صورت گرفته، زمان و انرژی زیادی توسط سازندگان این فیلم‌ها برای ساخت آن‌ها مصرف شده که به همین علت، مشخص شدن وضعیت این آثار حق سازندگان آنان است.

مرور لیست فیلم‌های توقیف شده در مقاطع مختلف نشان می‌دهد، این اتفاق محدود به چهره‌ها یا جریانات خاصی در سینما نیست. از آقایان ابراهیم حاتمی‌کیا و کمال تبریری، تا عبدالرضاکاهانی و رضادرمیشیان دراین لیست دیده می‌شوند.
فیلم‌هایی بوده‌اند که پس از مدتی کوتاه به اکران درآمده‌اند اما چند فیلم هم هستند که مدت زمان دریافت مجوز نمایش آن‌ها طولانی شده است. با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و حمایت‌های جدی بخشی از سینما از این دولت، این احتمال می‌رفت که اوضاع توقیفی‌ها بهترشود. هرازگاهی هم اخباری درباره احتمال رفع توقیف منتشر می‌شدند اما نهایتاً در دولت قبلی عملاً اتفاق خاصی دراین زمینه رخ نداد.

در ماه‌های پایانی دولت قبل و با نزدیک شدن به ایام انتخابات ریاست جمهوری، مسوولان سینمایی دولت وعده رفع توقیف فیلم‌ها را دادند و پیرو همین موضوع، حمایت دوباره بخشی از سینما در کارزار انتخابات را کسب کردند.

سه‌به علاوه دو

اخیراً خبر رفع توقیف پنج فیلم سینمایی منتشر شد. خانه‌دختر به کارگردانی شهرام شاه‌حسینی،خانه پدری به کارگردانی کیانوش عیاری، عصبانی نیستم به کارگردانی رضادرمیشیان، آشغال‌های دوست‌داشتنی به کارگردانی محسن امیریوسفی و پارادایس به کارگردانی علی عطشانی، فیلم‌های رفع توقیف شده بودند.
داستان فیلم «خانه دختر» درباره دختری از یک خانواده متوسط است که قرار است با پسری از خانواده‌ای سنتی و مذهبی ازدواج کند. مادر و خواهر پسر که مذهبی هستند کمی پیش از برگزاری مراسم عروسی قصد دارند دختر را به معاینه پزشکی ببرند.

داستان فیلم «خانه پدری» قصه اتفاق‌های یک خانه قدیمی را از سال ۱۳۰۸ تا ۱۳۷۹ روایت می‌کند که مسائل و مشکلات زنان ایران را در هفتاد سال اخیر به تصویر کشیده است.مضمون فیلم «عصبانی نیستم» به اتفاقات رقابت انتخاباتی سال88 می‌پردازد و از سوی وزارت ارشاد دولت سابق و فعلی توقیف شده است.

درباره «آشغال‌های دوست‌داشتنی» تا به حال به‌جز خلاصه داستان یک خطی از این فیلم، چیز دیگری به‌رسانه‌ها داده نشده است اما خبرها حاکی از آن است که فیلم در مورد وقایع خاص انتخابات سال ۸۸ است.
درباره داستان «پارادایس» گفته شده: دو طلبه جوان می‌خواهند برای شرکت در سمیناری دانشگاهی پیرامون ادیان به آلمان بروند. رییس حوزه علمیه آنها که حاج آقا فراستی نام دارد، راه سفر را برآن‌ها می‌بندد. طلبه‌های جوان با اغفال حاج آقا فراستی، ویزایی هم برای او می‌گیرند و او را با خود به آلمان می‌برند.

شورای9نفره

آقای جمال شورجه، کارگردان سینما و عضو شورای پروانه ساخت درباره رفع توقیف 5 فیلم که از سوی مدیرکل ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی اعلام شد، به فارس گفت: مسوولان محترم وزارت ارشاد از رفع توقیف 5 فیلم صحبت کردند. به هرجهت این فیلم‌ها تغییر در ساختار داشتند یا حذفیات و اصلاحاتی داشتند و برخی از آن‌ها مجدداً صداگذاری و صدابرداری داشتند. صاحبان آثار قاعدتاً سعی کردند مواردی که باعث اشکالاتی شدند رفع کنند که احتمال زیاد می‌دهم این اشکالات رفع شده‌اند.

وی ادامه داد: شورای 9نفره که شکل گرفت و من نمی‌دانم چه کسانی عضو آن هستند این مسائل را که موجب توقیف فیلم شده است مرتفع کردند و این فیلم‌ها حتماً با اصلاحاتی روی پرده می‌آیند. در جریان هستم اصلاحات انجام شده و ظاهراً به تعبیر دوستان شورای رفع توقیف، صاحبان آثار توانستند اعضای 9نفره را قانع کنند البته که بعد از رفع مشکلات من فیلم‌ها را ندیدم اما امیدواریم مشکلات مرتفع شده باشند.

کارگردان فیلم «دایره سرخ» در ادامه گفت: بعد از گذشت سه دهه از انقلاب امیدواریم دیگر شاهد تولید آثار توقیفی نباشیم. زیرا تهیه‌کنندگان و فیلمسازان به این بلوغ فکری که خط قرمزها را شناخته باشند و آن‌ها را رعایت کنند، رسیده‌اند مگر این که عامدانه و عالمانه قصد تقابل با نظام را داشته باشند که عاقلانه نیست با سرمایه‌های خصوصی این کار را بکنند. در خصوص سرمایه دولت هم باید نظارت کافی صورت گیرد که مشکلی برای آثار پیش نیاید که بعد با وصله و پینه برای نظام هزینه بتراشیم تا در رسانه‌های بیگانه از سانسور در سینما صحبت کنند. به هرجهت امیدوارم این فیلم‌ها که مجدداً امکان نمایش پیدا کرده‌اند طوری آماده شده باشند که قابل هضم برای مخاطب بوده و اشکالات رفع شده باشند.

درانتظاراکران

همانطور که مسوولان سینمایی اعلام کرده‌اند، از 12فیلم توقیفی، تنها پنج فیلم اجازه اکران پیدا کرده‌اند. طبق ادعای مدیران سینمایی، صاحبان این پنج فیلم با اعمال اصلاحات لازم موافقت کرده‌اند و این فیلم‌ها پس از اصلاحات به روی پرده سینما خواهند رفت. البته همانطور که اعلام شد، فیلم‌هایی هستند که هنوز اجازه اکران ندارند. اینکه استمرار توقیف این آثار، عمق مشکل آن‌هاست یا عدم رضایت سازندگان آن‌ها به اعمال اصلاحات، مشخص نیست و دراین بین سرنوشت فیلم‌هایی چون «رستاخیز» احمدرضادرویش همچنان نامشخص است.

باید صبر کرد که این پنج فیلم اکران و بازخوردهای این اقدام سازمان سینمایی روشن شوند؛ اقدامی که در ظاهر مثبت و خیراندیشانه است. باید دید آیا اصلاحات مورد نظر در این آثار اعمال می‌شوند؟ اگر اعمال شدند، آیا کارکرد لازم را دارند یا نه؟ آن چه مشخص است، این که مسأله توقیف زیبنده سینمای ایران و فضای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیست اما به هرحال چارچوب‌هایی درنظام تعریف شده که رعایت آن‌ها لازم است. هرچند که مسأله مشکل نمایش فیلم‌ها و توقیفشان، می‌تواند با حضور یک ناظر در زمان ساخت فیلم حل شود که کار به این‌جا نکشد.