طي سالهاي اخير داروخانههاي شهر تهران با تقاضاي بي شماري از سوي افراد جوان براي خريد الكل سفيد مواجه شدهاند، تقاضايي كه شايد غيرطبيعي و فراتر از نيازهاي دارويي و بهداشتي بوده و نگرانكننده به نظر ميرسد. بنا بر گزارش هاي دريافتي در طول ايام هفته و بويژه روزهاي منتهي به پايان هفته، فروش الكل سفيد به يكي از مهمترين منابع درآمدي داروخانهها تبديل شده است.
به گزارش "الف" به نقل از پايگاه اطلاع رساني پليس، نتيجه يك بررسي محدود و مصاحبه با برخي داروخانهداران سطح تهران توسط كارشناسان ناجا نشان ميدهد كه اخيراً توليد الكل سفيد در كشور به دليل تقاضاي بيشمار افراد، افزايش يافته و در مقياس وسيع نيز توزيع ميگردد.
افزايش تقاضا براي دريافت اين ماده موجب گرديده است كه حتي برخي داروخانهداران نيز قادر به تأمين نيازهاي متقاضيان نباشند، در نتيجه شبكة وسيعي از كانالهاي توزيع الكل سفيد در كشور به صورت علني و رسمي مشغول فعاليت هستند. به عنوان مثال در فروشگاههاي بزرگ بويژه نقــاط شمـالي شهر تهران، الكل سفيد در زمرة كالاهاي قابل عرضه قرار دارد. حتي برخي فروشگاهها الكل سفيد را همراه با كالاهاي ديگر و در بستهبندي ويژه عرضه ميكنند.
يك بررسي ساده در مورد فروش اين ماده توسط داروخانهها نشان ميدهد بطور متوسط ماهانه هر داروخانه بيش از 360 بطري حاوي الكل سفيد در اختيار متقاضيان (كه غالباً در ردة سني زير 25 سال هستند) قرار ميدهد.
به رغم آنكه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به منظور نظارت بر توليد و كنترل مصرف غيرمجاز الكلسفيد،كارخانهداران را ملزم به افزودن مادة تلخكننده (دتاتونيوم بنزوات) كرده است اما اين نظارت مختص توليدكنندگان دولتي بوده و نظارت كمتري بر شركتهاي خصوصي در اين زمينه اعمال ميشود.
لذا اقدام موردنظر تأثير چنداني بر كاهش تقاضا نداشته است. كما اينكه شركتهاي خصوصي همچنان به توليد الكلهايي اقدام ميكنند كه حاوي اسانس هاي خوراكي و با طعمهاي مختلف ذرت، خرما، گندم، نشاسته و ... ميباشد.
از طرفي پايين بودن قيمت عرضة اين محصول (700 تومان براي 220 سيسي) و فقدان آموزش در خصوص صدمات و عوارض ناشي از مصرف آن و ناآگاهي در خصوص عواقب بعدي موجب شده است روند مصرف همچنان بالا باشد.
اين در حالي است كه برابر نظر متخصصان مصرف بلندمدت اين ماده موجب اختلال در بينايي، كوري، اختلال در قوة اراده، بيماريهاي خوني، قلبي، ريوي، پوستي و كبدي ميشود.
از طرفي بالابودن قيمت مشروبات الكلي خارجي و همچنين مشكل دستيابي به آنها، موجب شده است افرادي در سطح كشور نسبت به تهيه و ساخت و توزيع مشروبات دستساز اقدام نمايند. (كشف و انهدام بيش از500 كارگاه توليد مشروبات الكي دستساز در سال 84 مؤيد اين واقعيت است).
ضمن اينكه در همين سال حدود 5/2 ميليون ليتر مشروبات الكلي و 5/1 ميليون بطر- قوطي از انواع مشروبات فوق توسط مأمورين انتظامي كشف گرديده است.
بيترديد حجم گسترده برخورد مأمورين انتظامي و ميزان كشفيات موردنظر نشان ميدهــد شيوههــاي دستيابي به مشروبات الكلــي و مــصرف آن متأثر از شرايط جديد و فشـارها و محدوديتهايي است كه درخصوص ورود محصولات خارجي و توزيع و مصرف آن اعمال ميشود.
با توصيف عوارض مصرف الكلسفيد، اين سؤال مطرح ميشود كه چرا موج جديد تقاضا براي آن افزايش يافته است؟ آيا جوانان ما نمي دانند كه مصرف اين ماده داراي چه ميزان آثار و تبعات زيانبار روحي و جسماني است؟ اگر ميدانند چرا آن را مصرف ميكنند؟ در پاسخ به اين سؤال ميتوان گفت طي سالهاي اخير نيازهاي نسل جوان همواره پرمخاطرهتر، جسورانهتر و متنوعتر شده است.
از منظر آسيبشناسي اجتماعي شايد علت فزوني گرفتن تقاضا در اين واقعيت نهفته باشد كه هنوز درك واقعي از نيازهاي نسل جوان از انرژي فراوان اين قشر وراههاي تخليه آن صورت نگرفته است تا با خلق فرصتهاي واقعي، اين انرژي به مجاري صحيح خود هدايت شود.
كشورهايي كه از ساختار جمعيتي جوان برخوردار هستند بيش از ساير كشورها در معرض رفتارهاي انحرافي، بحرانهاي اجتماعي و تنوع و رشد جرايم و آسيبهاي اجتماعي قرار دارند و معمولاً گرايش به مصرف موادمخدر و مشروبات الكلي در آنها به ميزان زيادي بالاست.
تحقيقات جهاني نيز نشان ميدهد مصرف الكل در ميان جوانان به عنوان يكي از پرخطرترين رفتارها، سالانه موجب مرگ ميليونها نفر و تحميل ميلياردها دلار هزينه بر جوامع بشري ميگردد.بديهي است در اين كشورها برخورد با اين پديده نيز از حساسيت ويژهاي برخوردار است. از جمله منعفروش مشروبات الكلي به افراد زير 18 سال نمونهاي از اين اقدامات است.
در كشور ما به دليل پارهاي از مشكلات، تاكنون تحقيقات عميق و گستردهاي در اين زمينه صورت نگرفته است. معالوصف در تحقيقي كه پيرامون ميزان شيوع مصرف موادمحرك، انواع داروهاي روانگردان ، الكل و سيگار بر روي 8 هزار جوان 15 تا 35 سال مناطق 22گانة شهر تهران صورت گرفته است نشان ميدهد كه متوسط سن مصرف الكل به 20 سالگي رسيده و 5/26 درصد از جواناني كه به مصرف الكل روي آوردهاند، سابقة مصرف اين گونه مشروبات در خانواده خود را داشتهاند.
بررسي در مورد 490 نفر از افراد مصرفكنندة الكل در اصفهان در سال 83 توسط معاونت اجتماعي استان نيز بيانگر آن است كه سطح تحصيلات 88 درصد افراد مبتلا به الكل، پايينتر از ديپلم بوده است.
نتايج تحقيق ديگري كه توسط آقاي دكتر سراجزاده بر روي 5231 نفر دانشجو در 21 دانشگاه كشور در سال تحصيلي 82-81 صورت گرفته است، بيانگر آن است كه 6/47 درصد از دانشجويان فوق ابراز داشتهاند به ميزان زياد و خيلي زياد مشروبات الكلي را به صورت تفريحي مورداستفاده قرار ميدهند و 8/28 درصد از دانشجويان نيز اعلام داشتهاند كه در حد زياد و خيلي زياد به مشروبات الكلي اعتياد دارند.
نگاهي به آمار دستگيري وكشفيات مشروبات الكلي طي ده سال اخير نيز مؤيد آن است كه به رغم كليه اقدامات به عمل آمده در زمينه برخورد با قاچاق مشروبات الكلي خارجي و يا كشف و انهدام شبكههاي توليد داخلي از يك سو و اعمال سياستهاي مختلف در برخورد با اين پديدة زشت، روند سوءمصرف مشروبات الكلي در بين نسل جوان طي ده سال گذشته همچنان رو به رشد بوده است.
ضمن اينكه الگوهاي جوانان در نحوه و نوع مصرف و بويژه رويآوردن دختران به مصرف مشروبات نيز دستخوش تغييرات قابل توجه گرديده است.
نتيجــه :
كشف ميليونها ليتر انواع مشروبات الكلي در سال 84 كه تنها بخش اندكي از ميزان مشروباتي است كه در سطح كشور توليد و يا عرضه ميشود، بيانگر ميزان بسيار زياد تقاضا براي مصرف آن است.
آنچه كه در اين ميان حائزاهميت است مصرف نسبتاً علني آن در محافل خانوادگي و دوستانه و حتي محافل نسبتاً رسميتر مثل محيطهاي دانشجويي و يا دانشآموزي است كه به نظر ميرسد قبح و زشتي آن را نزد كودكان و نوجوانان از ميان برده است و آنان را از همان سالهاي اوليه نوجواني در زمره مصرفكنندگان مشروبات الكلي قرار ميدهد.
برخي از جوانان و حتي نوجوانان از مصرف مشروبات الكلي درجمع خانواده و به صورت مشترك ياد ميكنند. شايد يكي از دلايل آن، عكسالعمل در قبال فشار ناشي از برخورد با مصرفكنندگان در ملاءعام و مكانهاي عموميتراست.
پرواضح است تداوم و گسترش اين رفتار، چه آثار زيانباري را در آينده در پي خواهد داشت كه در اين صورت مقابلهبا اين معضل به مرور زمان مشكلسازتر از آنچه كه در حال حاضر با آن مواجه هستيم، خواهد بود.
در انتها بايد به اين نكته نيز اشاره داشت كه تغيير ذائقه فرهنگي و مصرف در جوانان ما به دلايل متعدد در حال شكلگيري است و با برخورد فيزيكي صرف نميتوان بر آن فائق آمد بلكه ميبايد به فكر جايگزينهاي مناسب و مشروع بود. در غير اينصورت، نيازها از طرق غيرقانوني و يا غيراخلاقي اشباع خواهدشد.
براي روشن شدن ابعاد موضوع و پاسخ به بسياري از ابهامات در اين زمينه انجام تحقيقات و پژوهشهاي ميداني يك ضرورت اجتنابناپذير است.
اما براي مواجهه و برخورد با اين پديده در شرايط فعلي چه سازوكارهايي را ميتوان در نظر گرفت؟ در اين زمينه ميتوان محورهاي زير را مورد تأكيد قرار داد :
1- نوشابههاي خاص غيرالكلي از قبيل انواع ماءالشعيرها كه در سالهاي گذشته با توليد آن،مورد استقبال جوانان نيز قرار گرفت، با بهرهگيري از نيازها و ذائقههاي نسل جديد، توليد شود و با قيمت مناسب در اختيار آنان گذاشته شود.
2- فيلمها و مستندات اجتماعي و يا كتابهاي مناسب براي نشان دادن عوارض استفاده از مشروبات الكلي تهيه و چاپ شوند (به عنوان مثال با نمايش فيلمهايي كه شخصيتهاي منفي و يا منفور در آن، مشروبات الكلي مصرف ميكنند، قبح و زشتي مصرف مشروبات الكلي مورد تأكيد قرار گيرد).
3- برخي اخبار هدفمند راميتوان توليد و بر روي سايت اطلاعرساني درج نمود. به اين ترتيب كه نشان داده شود در اثر مصرف برخي مشروبات الكلي وارداتي و يا الكل سفيد يك يا چند نفر از جوانان دچار مسموميت شديد شده و جان باختهاند. (با اين اقدام نياز كمتري براي برخورد با مصرفكنندگان الكلسفيد وجود داشته و زمينه عدم مصرف در جوانان به خودي خود فراهم ميشود).
4- برخورد با قاچاقچيان عمده و مراكز توليد داخلي محور اساسي در مواجهه پليس با مشروبات الكلي قرار گيرد.
5- توليدكنندگان داخلي الكلسفيد موظف به افزودن اسانسهاي تلخكننده به الكلهاي توليدي باشند.
6- با انجام ميزگردهاي علمي با حضور صاحبنظران به خانوادهها براي عدم مصرف مشروبات الكلي هشدار داده شده و بر اين نكته تأكيد گردد كه در كشورهاي اروپايي و آمريكايي نيز مصرف خارج از قاعده مرسوم نيست و حتي مصرف آن در جهان در حال كاهش است.
7- تهيه بروشورهاي آگاهيدهنده براي توزيع در بين مدارس با استفاده از نقطهنظرات صاحبنظران و اساتيد فن يكي ديگر از اقدامات پيشنهادي است.