نظر منتشر شده
۱۵
توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 28906
شایعه، رسانه روبه گسترش؛ چرا؟
تاریخ انتشار : يکشنبه ۱۶ تير ۱۳۸۷ ساعت ۱۰:۰۲

شایعه را گزارش یا خبری نادرست تعریف می‏کنند که به صورت غیر رسمی میان افراد رد و بدل و همه گیر می شود.

امروزه و در کشور ما، بی شک در مراودات روزمره اجتماعی، "شایعه" حضور چشمگیر و غیر قابل انکاری دارد و کمتر جمع غیر رسمی و حتی رسمی را می توان یافت که در آن، به نحوی، سخن از شایعات داغ روزمره به میان نیاید.

این امر به ویژه با گسترش روز افزون "رسانه" در ابعاد گوناگون، تسهیل شده است. به ویژه با گسترش رسانه هایی همچون محیط های مجازی (وبلاگ، سایت، پست الکترونیکی و...)، پیامک تلفن همراه و... که امکان ردیابی مرجع خبر را به کمترین میزان ممکن کاهش می دهد، امکان رد و بدل غیر رسمی اخبار و اطلاعات نادرست، فراهم آمده است.

آنچه از آن به عنوان "سرعت پخش شایعه " در یک جامعه یاد می شود، از یک سو میزان تمایل مردم آن جامعه به سخن گفتن از شایعات روزمره و از سوی دیگر، مقدار زمانی است که یک شایعه طی می‏کند تا از نقطه‏ای (مکانی) به نقطه (مکان) دیگر انتقال یافته یا به مرجع انتشار خود بازگردد. با در نظر گرفتن این شاخص ها به وضوح روشن است که سرعت پخش و انتشار شایعه در ایران، جزء بالاترین این میزان در جهان می باشد. همین امر، به ویژه در دنیای امروز که سرعت انتشار خبر، شاخص مهمی در خبر رسانی است، "شایعه" را به عنوان رسانه ای غیر رسمی جهت انتشار اخبار نادرست، به رسانه ای تاثیرگذار در ایران، در کنار سایر قالب های رسمی اطلاع رسانی مبدل ساخته است. به طوری که انتشار یک شایعه در ابعاد گسترده و سرعت بالا، بارها و بارها حتی مقامات رسمی کشور را وادار به تکذیب آن نموده و با چالشی مهم دست به گریبان کرده است.

با بررسی ویژگی ها و قابلیت‏های بعضا منحصر به فرد شایعه و تطبیق آن با تمایلات و ویژگی‏های جامعه ایران در قیاس با دیگر جوامع، می توان به برخی از مهم‏ترین دلایل پخش شایعه در ایران اشاره داشت. لازم به ذکر است چنانکه به ویژه در برخی از جوامع توسعه یافته شایع است عمدتا از شایعه پراکنی به عنوان تاکتیکی به منظور به دست آوردن بازخورد نظرات مردمی از سوی دولت ها جهت برآورد میزان ریسک تصمیمات عمومی شان یاد می شود که با توجه به اینکه در کشور ما شایعه عمدتا کاربردی معکوس داشته و چنانکه رفت بعضا به چالشی مهم برای دستگاه اداری کشور بدل می شود، بنابر این به نظر نمی رسد که تحلیل فوق الذکر، کاربرد چندانی در سیستم اداری کشور ما داشته باشد.

به این ترتیب، در بررسی عوامل گوناگون گسترش شایعه در جامعه کنونی ایران می توان به عواملی از این دست اشاره داشت:  

1) چنانکه رفت، شایعه  – به ویژه در کشور ما -  یکی از ابزار و یا به تعبیری، یکی از منابع اطلاع رسانی عمده محسوب می شود. قابلیت هایی نظیر امکان محدود پی گیری قانونی، سرعت انتقال و... شایعه را به خودی خود به ابزاری جذاب تبدیل کرده است. علاوه بر این، برخی دیگر از عوامل و شرایط نیز در کشور ما، بر قابلیت های شایعه و شایعه پراکنی می افزاید:

 1-1) در شرایط انحصار خبری و اطلاعاتی و نیز در شرایطی که سانسور خبری و محدوده های غیر قابل ورود خبری در یک جامعه به میزان زیادی افزایش می یابد، نا خودآگاه، پدیده ای به نام "رانت اطلاعاتی" شکل می گیرد. در یک تعریف ساده رانت اطلاعاتی را می توان مبدل شدن اطلاعات به ابزاری که سازنده و ارتقا دهنده ی "شأن اجتماعی" برای حامل آن خبر و اطلاعات است دانست. این حالت چنانکه رفت عمدتا محصول شرایط خاص اجتماعی است که در آن، به دلیل گسترش حدود انحصارات خبری،  افراد به یک میزان به منابع خبری واحد دسترسی ندارند. در چنین شرایطی، طبیعی است که دسترسی به منابع خبری، فراهم آورنده شأن و منزلت اجتماعی برای نائلان به چنین منابعی است. این شرایط همچنین، زمینه ای مستعد جهت شکل گیری و رشد منابع خبری غیر رسمی را فراهم می سازد چراکه در شرایط انحصار خبری و اِعمال محدودیت های گسترده ی  خبر رسانی و به تعبیری " دروازه بانی خبری " غیر قابل انعطاف، به مرور زمان، اعتماد به منابع رسمی خبری کاهش یافته و هم زمان، با افزایش تمایل رجوع به منابع غیر رسمی خبری – که شایعه یکی از مهم ترین آنهاست – همراه می گردد.

به نظر می رسد با وجود آنکه در کشور ما با گسترش مطبوعات، پایگاه های اطلاع رسانی "آن لاین" و نیز انعطاف خبری در رسانه ملی در سالهای اخیر، انحصار خبری و محدودیت های اطلاع رسانی، سیر منطقی کاهشی را داشته است اما، همچنان رانت خبری، عاملی مهم و تاثیر گذار در گسترش میل به شایعه پراکنی در کشور است.

2-1) همیمن رانت خبری، با فراهم آمدن شرایط خاص، قابلیت ایجاد گونه های دیگری از سوداگری  را دارد. این عامل (تبدیل رانت خبری به انواع دیگری از رانت ها به ویژه رانت اقتصادی) نیز در کشور ما شاخص مهم دیگری در گسترش شایعه پراکنی است. به طوری که در شرایطی خاص، شایعه پراکنی به عاملی در راستای سوداگری های عمدتا اقتصادی به ویژه در بازار کالا بدل می شود. اخیرا نمونه هایی از این دست سوداگری ها را با تمسک به شایعه پراکنی، در بازار برخی کالاها شاهد بودیم. انحصار خبری با ایجاد رانت خبری در عرصه رقابت های اقتصادی ( به طور مثال در بازار بورس ) نیز ایجاد رقابت های نابرابر را دامن می‏زند. مجموعه شرایط فوق الذکر، به قابلیت‏های فراوان شایعه پراکنی می‏افزاید و عاملی است برای افزایش شایعه‏پراکنی در جامعه.

2) عامل دیگر کثرت شایعه پراکنی در ایران را می توان در مشخصه بارز فرهنگی مردم ایران از گذشته تا کنون دانست. ایرانیان از گذشته های دور تاکنون، به منظور انتقال فرهنگ، آداب و رسوم و اطلاعات و اخبار، به طور برجسته ای از عامل "زبان" بهره می جستند. همین امر، باعث کثرت و شیوع فراوان قصه و اسطوره در فرهنگ ایرانیان شده است  و فرهنگ شفاهی به معنای " انتقال فرهنگ به نسل های بعدی از طریق کلام" (عضدانلو، حمید / آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه شناسی) را در میان ایرانیان دامن زده است. این شکل از انتقال فرهنگ، نیازمند توانایی به خاطر سپردن است که در انتقال فرهنگ در یک فرهنگ شفاهی عاملی حیاتی محسوب می شود (همان) از آنجایی که حافظه، توانایی است که به مرور زمان (به نسبت افراد) مخدوش می گردد، فرهنگ شفاهی ایرانیان و تاکید بر عامل "زبان" برای انتقال اطلاعات و اخبار (فرهنگ )، به خودی خود، مستعد آن است که فرآیند انتقال را با "تحریف" همراه سازد. همین تحریف اطلاعات و اخبار که حاصل فرآیند انتقال شفاهی و زبانی آن است، در کشور ما به گسترش اخبار نا درست و تحریف شده (شایعه) به ویژه در مراودات اجتماعی و روزمره افراد دامن زده است.

بی شک، عوامل فرهنگی و غیر فرهنگی متعدد دیگری نیز در گسترش شایعه ( و به طور مشخص در کشور ما ) وجود دارد که نیازمند بررسی های متعددی است که در نهایت به کاهش این "ناهنجاری فرهنگی – اجتماعی" در کشور که گاه و بیگاه مشکلاتی را در فرآیند اداره کشور و نیز، در کنش‏ها‏ی متقابل اجتماعی افراد، فراهم می کند، منجر شود.
  
 
۱۳۸۷-۰۴-۱۶ ۱۱:۴۳:۰۱
اینکه یکی از عوامل مهم شایعه در جامعه وجود سانسور و انحصار اطلاعات در جامعه بوده و هست واضح است . ولی خوب بود جناب نگارنده به این موضوع می پرداختند وحلاجی می فرمودند که چرا در بعضی جوامع رسانه ها فضای بازتری برای اطلاع رسانی پیدا می کنند ولی در جوامعی نظیر ایران دولت سعی می کند این فضا را بشدت تنگ کرده ومورد کنترل سخت خود قرار دهد. (70297)
 
nader razavy
۱۳۸۷-۰۴-۱۶ ۱۴:۱۶:۵۱
دوستان الف
در نبود مطبوعات آزاد ومستقل و بطورکلی رسانه های گروهی (media) شایعه گسترش
می یابد .مثلا بنده حداقل ۸۰٪ اخبار صدا و سیما را اعتماد به آن ندارم . چون آن را رسانه
ای آزاد و مستقل نمی دانم. تازمانی که ما کانال های مختلف تلویزیونی که توسط بخش
خصوصی مستقل(نه وابسته به مراکز قدرت) و همچنین روزنامه های به معنی واقعی
مستقل نداشته باشیم. شایعه در جامعه گسترش می یابد (70329)
 
مهدی
۱۳۸۷-۰۴-۱۸ ۰۸:۰۰:۰۴
1-درهمه جوامع دولت سعی دارد و باید اطلاعات را جهت دهی کند
2-مشکل پخش شایعه به نبود تیمهای رسانه ای حرفه ای و نقص رسانه های رسمی نیز برمیگردد
3-برخی ازهمین جریانهای آزاد خود عامل تولید و پخش شایعه و اخبار دروغ در جامعه هستند
4- هرکس که بادبکارد طوفان درو میکند . برخی سعی دارند با گردوخاک کردن و شلوغ کردن به جو التهاب در جامعه دامن بزنند و درنهایت از آب گل آلود ماهی بگیرند که این بی توجهی به منافع ملی همه کشوررا با مشکل مواجه می کند (70594)
 
۱۳۸۷-۰۴-۱۶ ۱۴:۳۸:۱۲
به نظر من تا جریان آزاد اطلاعات در کشور ایجاد نشود این وضع به همین منوال خواهد بود ..... (70337)
 
۱۳۸۷-۰۴-۱۶ ۱۴:۴۱:۱۶
واقعا باید فکری به حال این پدیده ی نا به هنجار کرد

شایعه تبعات جبران ناپذیری دارد (70339)
 
کارشناس
۱۳۸۷-۰۴-۱۶ ۱۴:۴۶:۲۷
حجم اطلاعات موجود در ماهواره ها ، اینترنت ، جراید و سایر رسانه های داخلی و خارجی به حدی هستند که دیگر در دمکراسی های پیشرفته حتی جوامعی چون هند که شاید بزرگترین دمکراسی را دارد ، دیگر کسی حتی حوصله خواندن و شنیدن همه خبرها و اطلاعات را ندارد چه رسد به شنیدن شایعات غیر موثق و پراکنده . با آزادی رسانه ها مشکلی به نام شایعه نخواهیم داشت .
در امر رسانه ای باید جامعه را متفکر و فهمیده قلمداد کرد . قطعا مردم ما از مردم هند کمتر نیستند . چه از نظر سطح سواد و چه از نظر سطح فهم . نباید بخاطر سوء استفاده چند آدم یا عنصر غرب زده یا جاسوس ، فهم مردم را زیر سوال برد .
رسانه ها یکی از ارکان دمکراسی هستند . اگر به آنها اجازه دهیم دست دزدها را باز می کنند . با فساد اداری مقابله می کنند با سوء مدیریت می جنگند و در نهایت یار و مددکار سیستم های بازرسی و کنترل و هدایت خواهند بود .
مهم این است که طراحان و قانون گذاران در جامعه برای مسائل راه حل و نظام منطقی ارائه کنند . اگر قانون درست باشد و مردم هم احساس کنند که بستر صحیح انجام کار وجود دارد به دنبال ابزار و بستر سازی نخواهند رفت . همیشه جامعه در جایی که خلا احساس کند خود ابزار سازی و بستر سازی می کند . نمونه آن را در عدم پای بندی به قوانین راهنمایی و رانندگی در کشورمان شاهدیم . چون بستر منطقی و راهکارها کافی نیست ، هر کسی به اجتهاد خود عمل می کند و عبور ممنوع می رود ، پارک ممنوع می کند و ... (70341)
 
رضایی
۱۳۸۷-۰۴-۱۶ ۱۴:۴۹:۱۳
مشکل اینجاست....

وقتی هرکس به راحتی به همین شایعات متوسل شده و به اتهام افکنی علیه مقامات کشور می پردازد و هیچ پیگیری قاطعانه ای صورت نمی گیرد (70342)
 
مهدی
۱۳۸۷-۰۴-۱۷ ۰۶:۴۸:۴۵
رسانه های داخلی مجبور به خودسانسوری و تحت کنترل حکومت هستند. رسانه های خارجی هم که لابد هم بلندگوی استعمار. شما بگویید در این فضا، چه رسانه ای بهتر از شایعه پایدار خواهد ماند؟! (70423)
 
احد اسدی
۱۳۸۷-۰۴-۱۷ ۱۲:۵۳:۵۱
اینکه نویسنده نوشته است در ایران مردم در گذشته از شنیده ها سعی می کردند اخبار را بدست اورند درست است ولی بخاطر نبود رسانه در گذشته های دور بوده است و وقتی در غرب انقلاب تکنولوژی بروز کرد انها توانستند با ازاد گذاری رسانه ها مردم از این عادت گذر کنند ولی در ایران ما در هر دوره دیکتاتوری و سانسو مارا با عادت گذشته عجین کرده است یک طرف قصه هم ما ایرانیها هستیم.
هنوز برای ما سئوال است چکونه یک امپراتوری جهانی که ایران ما بود چه شد به یکی از عقب مانده ترین کشورهای جهان تا اواخر دوره قاجاره ما بوده ایم؟البته تا انقلاب 57.

اواخر دوره قاجاریه و بروز رضا خان و اوضاع کشور در ان دوره ؟
یک مطلب را می خواهم بنویسم:
ما ایرانیها مشکل فرهنگی داریم به این معنا که اگر ازاد ازاد گذاشته شویم ان می کنیم که نوشتنش در اینجا جایز نیست.
ما هم مردم عجیبی هستیم و هم کشورما در منطقه عجیبی قرار گرفته است در نهایت جمله امام ره:.......
اخیرا یک روحانی حامی غرب در ایران گفته است امام خمینی تحت تاثیر لنین بوده است؟
می ترسم از امام بنویسم سانسور شوم!
می ترسم روزی برسد هر کس عکس امام را داشته باشد روانه زندان شود.
بماند.... (70501)
 
۱۳۸۷-۰۴-۱۷ ۲۱:۳۲:۱۴
بنام حق
ملتي كه منتظر شايعه است
روزي كه مردم، ديگر شايعه را باور نكنند، چه اتفاقي خواهد افتاد!؟
بدليل فرهنگ حاكم و جو غالب، بسياري از اقشار مختلف مردم ايران، منتظر شايعه و مبلغ و اشاعه دهنده شايعه هستند، و گاه شايعه سازان، بيشتر از ديگران، شايعه اي را كه خود ساخته و پرورش داده اند، قبول و باور مي كنند.
هر جنس و كالايي را در بازار امروز ايران، مي توان بسادگي و با ايجاد يك شايعه و درست كردن تب خريد، گران و كمياب نمود و در اين راستا، تنها دلالان و بازاريان و محكتران و انبارداران و سودجويان هستند كه بخاطر زودباوري مردم، يكشبه به ثروت هاي بادآورده و هنگفت دست پيدا مي كنند.
يكروز برنج، يك روز چاي، يك روز قند و شكر، يك روز پودر لباس شويي، يك روز حبوبات، و فردا يك جنس و كالاي ديگر، و مردم نيز در پي هر شايعه و افزايش اندك قيمت كالاها، بجاي آنكه مصرف خود را كم كنند، براي خريد بيشتر به فروشگاهها هجوم مي آورند، و نتيجه اين هجوم احساسي و خودخواهانه، گراني و كميابي بيش از حد اجناس و كالاها مي باشد.
در ماههاي اخير و پس از گراني يكشبه برنج و قند و چايي، رسانه ها و خبرگزاري ها، مدام از كشف و توقيف انبارهاي محتكران برنج و چاي خبر مي دهند، و باز «حرص» مردم و «طمع» محتكران فروكش نمي كند.
شايعه، اجناس قفسه مغازه ها را به قفسه آشپزخانه ها منتقل كرده، و در اين ميان، پول هاي سرگردان و قدرت خريد بالاي مردم، نقش بسيار مهمي در گراني و كميابي كالاهاي ضروري ايفا مي كند، و تا فرهنگ «خريد» و «مصرف» مردم تغيير نكند، اين وضعيت همچنان ادامه دارد و خواهد داشت.
حكومت بر مردم ساده و زودباوري كه با شنيدن و بدون ديدن و تحقيق باور مي كنند، كار ساده و مشكلي است، و براي سرگرم نمودن مردم، تنها بايد هر هفته، يك شايعه اي ساخت و ترويج كرد، تا فكر و ذكر و ذهن مردم، به چيزي جز سياست مشغول باشد! و اما روزي كه مردم، ديگر شايعه را باور نكنند، چه اتفاقي خواهد افتاد!؟
محمد رضا شوق الشعراء 16/3/87 يزد
http://www.toofaneyazd.blogfa.com / (70567)
 
۱۳۸۷-۰۴-۱۸ ۱۳:۰۱:۲۰
مشکل شایعه بیش تر از همه برمی گرده به فرهنگ خودمون

یعنی ما ایرانی ها

حکایت یک کلاغ چل کلاغ رو که شنیدین ؟

همون شایعه نیست؟ (70643)
 
نکته بین
۱۳۸۷-۰۴-۱۸ ۱۵:۲۷:۱۱
عزیز برادر !

هرچند مشکل شایعه ، به فرهنگ ما و جد و آبادمونم بر می گرده ؛ اما این هیچ ربطی به یک کلاغ چل کلاغی که گفتی نداره


اون اساسا یه چیز دیگه اس ... (70666)
 
علي
۱۳۸۷-۰۴-۱۸ ۱۴:۰۱:۴۲
قابل توجه همشريان عزيز

از آنجايكه افراد فرصت طلب به فكر پركرن جيب خودشان مي باشند يا به عبارتي منافع آنها در خطر افتاده جنگ پنهان بانهادهاي دولتي دارند چون كاري از دست انها بر نمي ايد دست به چنين اقدامي مي زنند براي مبازه با چنين كار ي در وحله اول موارد زير ضروري مي باشد.

1- خبر ي درست است كه از مراجع رسمي ابلاغ شود مثل( تلويزيون.راديو. و خود نهاد مسول)

2- به محض شنيدن خبر از خبر دهنده منبع آنرا پرسيده اگر در بين موارد فوق بوده بدون انتقال به غير خود شخصا پيگري نمايد.

3-به هيج وجه خبر شنيده شده را به نفر بعد انتقال ندهيد تا صحت و سقم اين خبر براي خود شما مشخص شود.

4- با توجه به اينكه خبر دهنده نيت خواصي نداشته شما مي توانيد در آگاه كردن به اين چند موارد نقش خوبي ايفا نماييد.

رعايت موارد ياد شده باعث مي شود افراد ذينفع به خواسته هاي پليد خود نرسند و شما بزرگواران مجبور به خريد چند برابر از اين زالو صفتان نباشيد.(برنج) نمونه بارز

بيايم فرهنگ سازي را خودمان شروع كنيم (70655)
 
مدرس
۱۳۸۷-۰۴-۱۹ ۱۷:۱۰:۱۶
اینایی که شما گفتید درسته اما داشتن منافع اقتصادی و سیاسی به عنوان تنها دلایل شایعه ( که نگارنده این مقاله نیز چنین نکرده است) نوعی تقلیل پدیده شایعه به یک پدیده ی صرف سیاسی است.... (70759)
 
لیلا
۱۳۸۷-۰۴-۱۹ ۱۷:۱۱:۲۲
شایعه اونقدرها هم اهمیت نداره ......

بیشتر یه تفریحه............... (70760)
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.